Гэрээслэгч бүх эд хөрөнгөө хууль ёсны өмчлөгч бус этгээдэд гэрээслэх тохиолдолд өвлүүлэгчийн насанд хүрээгүй буюу хөдөлмөрийн чадваргүй, түүнчлэн түүнийг нас барсан хойно төрсөн хүүхэд, түүний асрамжинд байсан хөдөлмөрийн чадваргүй нөхөр /эхнэр/, төрүүлсэн болон үрчилсэн эцэг, эх, хууль ёсны бусад өвлөгчдөд хуульд зааснаар өвлүүлбэл зохих хөрөнгийн хоёрны нэгээс багагүй хэсгийг заавал өвлүүлнэ. Ийнхүү заавал өвлүүлэх хэсгийн хэмжээг тодорхойлохдоо хуваарьт болон дундаа хамтран өмчлөх эд хөрөнгийн өвлүүлэгчид оногдох хэсгийг оролцуулан тооцно.

Гэрлэгчид гэрлэгч тус бүрээс өрхийн төсөв, зардлыг хариуцах журам, гэрлэлтийг цуцалсан нөхцөлд ногдох хөрөнгийг тодорхойлох, хөрөнгийн эрхтэй холбогдсон бусад нөхцөлийг хуульд нийцүүлэн байгуулсан гэрээний үндсэн дээр зохицуулж болно. Эх сурвалж: Иргэний хуулийн 132.1

Гэр бүлийн тухай хуулийн 13.1-т зааснаар хэрэв гэрлэгчид гэрлэлтээ цуцлуулахыг харилцан зөвшөөрсөн, 18 хүртэлх насны хүүхэдгүй, эд хөрөнгийн маргаангүй тохиолдолд гэрлэгчид энэ тухай тус тусдаа өргөдөл бичиж, гарын үсгээ зуран улсын бүртгэлийн байгууллагад өгч, гэрлэлтээ цуцлуулах боломжтой.

Гэр бүлийн тухай хуулийн 49 дүгээр зүйлийн 49.2-т “Тэтгэлэг нөхөн төлүүлэхэд тэтгэлэг төлөгч хөдөлмөр эрхлээгүй буюу цалин хөлс, бусад орлогын хэмжээг тогтоох боломжгүй бол тухайн үеийн хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг баримтална.” гэж заасан байдаг. Иймд Ажил хийдэггүй хүнээс хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг баримтлан тэтгэлэг гаргуулах боломжтой байна.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуульд зааснаар шүүх гэрлэгчдийг эвлэрүүлэх бүх талын арга хэмжээ авах үүрэгтэй. Гэхдээ гэрлэгчдийн хэн нэгний байнгын хүчирхийлэл, дарамтаас болж, гэр бүлийн гишүүдийн эрүүл мэнд, амь нас болон хүүхдийн хүмүүжилд ноцтой аюул, хор уршиг учирч болзошгүй, эсхүл учирсан нь тогтоогдсон бол шүүх тэдэнд эвлэрэх хугацаа өгөлгүйгээр гэрлэлтийг шууд цуцалж болно. Эх сурвалж: Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хууль

Дараах хүнийг асран хамгаалтанд байна. Үүнд: - бага насны /14 нас хүрээгүй/ бүтэн өнчин хүүхэд; - эцэг, эх нь хоёулаа иргэний эрх зүйн эрхийн бүрэн чадамжгүй буюу хязгаарлагдмал чадамжтай эж тооцогдсон болон эцэг, эх байх эрхээ хязгаарлуулсан, хасуулсан хүний бага насны хүүхэд; - эцэг, эх нь хоёулаа удаан хугацаагаар эмнэлэгт эмчлүүлж байгаа, хорих газарт ял эдэлж байгаа зэрэг хүндэтгэн үзэх шалтгаанаар хүүхдээ биечлэн тэжээн тэтгэх, асран халамжлах бололцоогүй хүний бага насны хүүхэд; - сэтгэцийн өвчний улмаас шүүхээс иргэний эрх зүйн эрхийн бүрэн чадамжгүй гэж тооцогдсон хүн; - мөн бүтэн өнчин ах, эгч, дүү нарт нэг асран хамгаалагч тогтоож болно.

Дор дурдах хүнийг харгалзан дэмжинэ. Үүнд: - насанд хүрээгүй /14-өөс 18 хүртэлх насны/ бүтэн өнчин хүүхэд; - эцэг, эх нь хоёулаа иргэний эрх зүйн эрхийн бүрэн чадамжгүй буюу хязгаарлагдмал чадамжтай гэж тооцогдсон болон эцэг, эх байх эрхээ хязгаарлуулсан, хасуулсан хүний насанд хүрээгүй хүүхэд; - эцэг, эх нь хоёулаа удаан хугацаагаар эмнэлэгт эмчлүүлж байгаа буюу хорих газарт ял эдэлж байгаа зэрэг аргагүй шалтгаанаар хүүхдээ биечлэн тэжээн тэтгэх, асран халамжлах бололцоогүй хүний насанд хүрээгүй хүүхэд; - согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис байнга хэрэглэсний улмаас иргэний эрх зүйн эрхийн хязгаарлагдмал чадамжтай гэж тооцогдсон хүн; -эрүүл мэндийн байдал болон өндөр настай болсны улмаас иргэний эрх, үүргээ биечлэн хэрэгжүүлэх боломжгүй болсон хүн.

Гэрлэлтийг захиргааны журмаар эсхүл шүүхийн журмаар цуцлуулах боломжтой. Гэрлэгчид нь гэрлэлтээ цуцлуулахыг харилцан зөвшөөрсөн, 18 хүртэлх насны хүүхэдгүй, эд хөрөнгийн маргаангүй тохиолдолд улсын бүртгэлийн байгууллага/хилийн чанадад ажиллаж байгаа бол Монгол Улсын Дипломат төлөөлөгчийн газар/-д хандаж шийдвэрлүүлнэ. Үүнээс бусад нөхцөлд шүүхэд хандаж шийдвэрлүүлэх шаардлагатай.

Гэр бүлийн тухай хуулийн 13.1-т зааснаар хэрэв гэрлэгчид гэрлэлтээ цуцлуулахыг харилцан зөвшөөрсөн, 18 хүртэлх насны хүүхэдгүй, эд хөрөнгийн маргаангүй тохиолдолд гэрлэгчид энэ тухай тус тусдаа өргөдөл бичиж, гарын үсгээ зуран улсын бүртгэлийн байгууллагад өгч, гэрлэлтээ цуцлуулах боломжтой.

Гэрлэлт цуцлуулах тухай нэхэмжлэлийг хариуцагчийн оршин суугаа газрын шүүхэд гаргана. Нэхэмжлэгч бага насны хүүхэдтэй буюу тахир дутуу, хүндэтгэн үзэх бусад шалтгааны улмаас хариуцагчийн байгаа газар очиход бэрхшээлтэй байвал нэхэмжлэлийг өөрийн оршин суугаа газрын шүүхэд гаргаж болно. /Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 126-р зүйл/

Тэжээгч нь нас барсан өдрөөс эхлэн хүүхдэд 19 нас хүртэл, тахир дутуу иргэнд хөдөлмөрийн чадвараа алдсан хугацаанд нь, тэтгэврийн насанд хүрсэн иргэнд нас барсны дараагийн сар дуустал тус тус олгоно.

Дараах тохиолдолд оршуулгын тэтгэмжийг олгоно. Үүнд: -тэтгэмжийн даатгалын шимтгэлийг нийтдээ З6 сараас доошгүй хугацаагаар төлсөн даатгуулагч ердийн өвчин, ахуйн ослын улмаас нас барсан; -даатгуулагч үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний улмаас нас барсан; -тэтгэвэр,тэтгэмж авч байсан иргэн нас барсан; -цэргийн алба хаагч, түүнчлэн дайчилгаатай сургууль цугларалтад оролцож байгаа цэргийн үүрэгтэн нас барсан.

Хүүхдийн тэтгэлгийг мөнгөн хэлбэрээр эсвэл эд хөрөнгөөр олгож болох ба харин хугацааны хувьд сар, улирал, хагас жил, жилээр, эсвэл нэг удаа олгодог.

Хүүхдэд олгох тэтгэмжийг түүний насны байдлыг харгалзан сард нэг хүүхдэд тогтоодог. Тухайлбал, 11 хүртэлх насны хүүхдэд тухайн бүс нутагт тогтоогдсон амьжиргааны доод түвшингийн 50 хувиар; 11-16 нас /суралцаж байгаа бол 18 нас/-тай болон насанд хүрсэн боловч хөдөлмөрийн чадваргүй хүүхдэд амьжиргааны доод түвшингийн хэмжээгээр тус тус тогтоодог байна.

Бусдад учруулсан материалын хохирлыг нөхөн төлөхөөс зайлсхийх зорилгоор, эсхүл хууль бус үйлдлээ халхавчлах үүднээс гэрлэлтээ хуурамчаар цуцлуулсан нь тогтоогдсон тохиолдолд гэрлэлт цуцлалтыг хүчин төгөлдөр бус гэж тооцдог.

Харьяатын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-т “Эцэг эх нь хоёулаа Монгол Улсын харьяат байсан үед төрсөн хүүхэд Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт буюу түүний гадна төрснөөс хамаарахгүй Монгол Улсын харьяат байна” гэсний дагуу ётухайн хүүхэд нь Монгол улсын харьяат байна.

Гэр бүлийн тухай хуульд гэрлэлтээ бүртгүүлээгүй хүмүүсийн дундаас төрсөн хүүхэд нь гэрлэлтээ бүртгүүлсэн гэр бүлээс төрсөн хүүхэдтэй адил эрх эдэлж, үүрэг хүлээдэг учир хүүхэддээ тэтгэлэг тогтоолгох боломжтой. Хүүхэд эцгээрээ овоглодог бол эсхүл хүүхдийн эцэг мөн эсэх тал дээр маргаангүй бол эцэг тогтоолгох шаардлагагүй юм. Харин хүүхдийн эцэг мөн эсэх дээр маргаантай бол хүүхдийн тэтгэлэг тогтоолгох, эцэг тогтоолгох нэхэмжлэлийг хамт гаргах нь зүйтэй. Хүүхдийн тэтгэлэг тогтоолгох нэхэмжлэлийг өөрийн оршин суугаа газрын иргэний хэргийн анхан шатны шүүхэд гаргана. Нэхэмжлэлд дараахь баримтуудыг хавсаргана. Үүнд: нэхэмжлэл, улсын тэмдэгтийн хураамж төлсөн баримт, хорооны засаг даргын тодорхойлолт, хүүхдийн төрсний гэрчилгээний хуулбар, Хүүхэд эрүүл өсөн бойжиж байгаа талаарх тодорхойлолтыг өрхийн эмнэлэгээс авах, сургуулийн тодорхойлолт зэрэг баримтуудыг бүрдүүлнэ.

Хүүхдийг тэдний ашиг сонирхлын үүднээс үрчлүүлэх бөгөөд хүүхэд үрчлэх, үрчлүүлэхэд дараах ерөнхий нөхцөлийг хангасан байна. ҮҮНД: 1. Хүүхдээ үрчлүүлэх тухай эцэг, эхийн зөвшөөрөл болон хүүхэд үрчлэн авах тухай хүсэлтийг бичгээр гаргаж, нотариатаар, гэрчлүүлсэн байна. 2. Гэрлэгчдийн хэн нэг нь хүүхэд үрчлэн авч байгаа бол энэ тухай зөвшөөрлийг эхнэр буюу нөхрөөсөө авна. 3. Долоон нас хүрсэн хүүхдээс өөрийн зөвшөөрлийг авна. 4. Үрчлэн авахыг хүсэгч нь хүүхдийн оршин суугаа сум, дүүргийн Засаг даргад хүүхэд үрчлэн авах тухай хүсэлтээ гаргана. 5. Сум, дүүргийн Засаг дарга хүүхэд үрчлэн авах тухай хүсэлтийг хянан үзэж, үрчлүүлэх эсэх тухай шийдвэрийг 20 хоногт багтаан гаргана. 6. Хүүхэд үрчилсэн тухай шийдвэрийг үндэслэн иргэний гэр бүлийн бүртгэлийн ажилтан хүүхэд үрчилснийг бүртгэнэ. 7. Үрчлэгч нь насанд хүрсэн, иргэний эрх зүйн эрхийн бүрэн чадамжтай, хүүхдийг тэжээн тэтгэж, өсгөн хүмүүжүүлэх зохих боломжтой байх шаардлагыг хангахаас гадна үрчлэн авсан эцэг, эх нь төрсөн эцэг, эхийн адил эрх эдэлж, үүрэг хүлээнэ. 8. Харин ганц бие, бусдын асрамжид байгаа 60-аас дээш настай төрөл, садан бус Монгол Улсын иргэн, 60-аас дээш настай гадаадын иргэн, эцэг, эх байх эрхээ хязгаарлуулсан, хасуулсан буюу хязгаарлуулж, хасуулж байсан, урьд нь үрчлэн авсан хүүхдээ өөрийн буруугаас буцаан өгсөн, ашиг хонжоо олох зорилготой, шүүхийн шийдвэрээр иргэний эрх зүйн эрхийн бүрэн чадамжгүй буюу хязгаарлагдмал чадамжтай гэж тооцогдсон, сүрьеэ, сэтгэцийн өвчтэй, согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис байнга хэрэглэдэг, эрүүгийн хэрэгт удаа дараа шийтгүүлсэн болон хорих ял эдэлж байгаа хүнд хүүхэд үрчлүүлэхийг хориглоно. Ийм шаардлагууд тавигддаг. Жирэмсний амралтын тухайд: Хөдөлмөрийн тухай хууль болон Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэвэр, тэтгэмжийн тухай хуульд жирэмсэн болон амаржсан эхэд л жирэмсний амралт, түүнтэй холбогдох тэтгэмжийг олгохоор зохицуулсан учир энэхүү тэтгэмж, амралт нь танд олгогдохгүй. Харин хөдөлмөрийн тухай хуулийн 106.1 “Ажил олгогч нь амаржсаны болон ээлжийн амралтаа эдэлсэн, гурав хүртэлх насны хүүхэдтэй эх эцэг өөрөө хүсвэл түүнд хүүхэд асрах чөлөө олгоно. Мөн 3 хүртэл насны хүүхэдтэй эцэг өөрөө хүсвэл чөлөө авч болно.” 106.3.-т Энэ хуулийн 106.1, 106.2 нь хүүхэд үрчлэн авсан эцэг, эхэд нэгэн адил хамаарна гэж заасан. . Үүний дагуу байгууллагынхаа удирдлагуудад хүсэлт гаргаж хүүхэд асрах чөлөө авч болно.

Эцэг, эх байх эрхээ хасуулсан хүний эцэг, эх байх эрхээ сэргээх тухай хүсэлтийг шүүх хянан үзэж, эцэг, эх байх эрхийг хүүхдийн эрх, ашиг сонирхолын үүднээс сэргээж болно. Хэрэв тухай хүүхэд үрчлэгдсэн бол эцэг, эх байх эрхийг сэргээхгүй. Мөн эцэг, эх байх эрх сэргээх нь хүүхдийн эрх, ашиг сонирхолд харшилж байгаа нь тогтоогдсон бол эцэг, эх байх эрхээ хасуулсан хүний эцэг, эх байх эрхийг шүүхээс долоо нас хүрсэн хүүхдийн саналыг харгалзан сэргээхгүй байж болно.

Эцэг, эх байх эрхээ урвуулан ашигласан /үүнд: хүүхдээ хаях, санаатай төөрүүлэх, тарчлаан зовоох, худалдах, барьцаалах, биеийг нь үнэлэх, шунахай зорилгоор ашиглах, эрх зүйн зөрилд татан оруулах зэрэг/, мөн хүүхэдтэйгээ удаа дараа хэрцгий харьцсан, бэлгийн харьцаанд оруулахаар завдсан, оруулсан, сэтгэл санааны хүнд дарамтад байлгасан, хүүхдээ өсгөн хүмүүжүүлэх үүргээс санаатайгаар зайлсхийсэн, согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис байнга хэрэглэдэг хүний эцэг, эх байх эрхийг шүүх хасна. Эцэг, эх байх эрх хасуулах тухай нэхэмжлэлийг эцэг буюу эх нь, эсхүл асран хамгаалагч, харгалзан дэмжигч болон бусад иргэн, хүүхдийн эрх, ашиг сонирхлыг хамгаалах байгууллага тухайн эцэг, эхийн оршин суугаа газрын шүүхэд гаргах эрхтэй байна.

Эцэг, эх, эсхүл түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, эсхүл эрх бүхий байгууллагын төлөөлөгч хүүхэд төрсөн өдрөөс хойш 30 хоногийн дотор холбогдох баримт бичгийг бүрдүүлж, төрсний бүртгэлд бүртгүүлнэ.

Эцэг, эх, эсхүл түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, эсхүл эрх бүхий байгууллагын төлөөлөгч хүүхэд төрсөн өдрөөс хойш 30 хоногийн дотор холбогдох баримт бичгийг бүрдүүлж, төрсний бүртгэлд бүртгүүлнэ.

Гэр бүлийн тухай хуульд хүүхдийн тэтгэлгийг хугацаанд нь төлөөгүй бол дараах хариуцлага хүлээхээр заасан. Үүнд: 1. Тэтгэлэг төлөх тухай талууд гэрээ байгуулсан бөгөөд тэтгэлгийг хугацаанд нь төлөөгүй бол учирсан хохирлыг гэрээнд заасан журмаар нөхөн төлнө. 2.Шүүхийн шийдвэрээр тогтоосон тэтгэлгийг хугацаанд нь төлөөгүй бол хожимдуулсан хоног тутамд тогтоосон тэтгэлгийн үнийн дүнгийн 0,5 хувиар алданги төлөх ба алдангийн нийт хэмжээ төлөгдөөгүй тэтгэлгийн үнийн дүнгийн 50 хувиас хэтрэхгүй байна. Шүүхийн шийдвэрээр тогтоосон тэтгэлгийг хугацаанд нь гэж тэтгэлэг болон түүнийг төлөх тодорхой хугацааг шүүхийн шийдвэрт заах бөгөөд уг хугацаанд төлөөгүй байхыг хэлнэ.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуульд “Хуульд өөрөөр заагаагүй бол нэхэмжлэлийг хариуцагчийн оршин суугаа газрын шүүхэд гаргана.” Гэж заасан байдаг. Харин гэрлэлт цуцлуулах тухай нэхэмжлэлийн хувьд дээрх ерөнхий харьяаллаас гадна Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 126.2-т Нэхэмжлэгч бага насны хүүхэдтэй ... шалтгааны улмаас хариуцагчийн байгаа газар очиход бэрхшээлтэй байвал нэхэмжлэлийг өөрийн оршин суугаа газрын шүүхэд гаргаж болно гэж нарийвчилсан заасан байна. Гэр бүлийн тухай хуулийн 63 дугаар зүйлийн 63.1.1-т бага насны хүүхэд гэж 14 нас хүрээгүй хүүхдийг хэлнэ гэж заасан тул бага насны хүүхэдтэй гэсэн үндэслэлээр өөрийн оршин суугаа газрын шүүхэд хандах хууль зүйн хувьд боломжтой байна.

Иргэний хуулийн 520 дугаар зүйлийн 520.1 дэх хэсэгт заасан этгээдүүд нь хууль ёсны өвлөгч болох бөгөөд тэдгээр нь адил хэмжээгээр өвлөх эрхтэй. Энэхүү этгээдүүд нь: Нас барагчийн нөхөр, эхнэр, төрүүлсэн болон үрчилж авсан, түүнийг нас барсан хойно төрсөн хүүхэд, нас барагчийн төрүүлсэн болон үрчилсэн эцэг, эх байх ба хэрэв энэхүү өвлөгч байхгүй, эсхүл тэдгээр нь өвлөхөөс татгалзсан буюу өвлөх эрхээ алдсан бол нас барагчийн өвөг эцэг, эмэг эх, ах, эгч, дүү, ач, зээ нар нь хууль ёсны өвлөгч болох юм

Гэрлэлтээ цуцлуулсан хүмүүс эвлэрснээ хамтран илэрхийлж өргөдөл гаргасан бөгөөд өөр хүнтэй гэрлээгүй бол гэрлэлтийг сэргээнэ. Мөн Сураггүй алга болсонд тооцогдсон, нас барсан гэж зарлагдсан хүн эргэн ирж, нөхөр буюу эхнэртэйгээ хамтран амьдрах хүсэлтээ гаргасан бөгөөд нөхөр буюу эхнэр нь өөр хүнтэй гэрлээгүй бол улсын бүртгэлийн байгууллага, хилийн чанадад ажиллаж байгаа Монгол Улсын Дипломат төлөөлөгчийн газар гэрлэлтийг сэргээж болно.

Гэрлэлтийг хуульд заасан үндэслэлээр захиргааны буюу шүүхийн журмаар цуцална. Гэрлэлтээ цуцлуулахыг харилцан зөвшөөрсөн, 18 хүртэлх насны хүүхэдгүй, эд хөрөнгийн маргаангүй гэрлэгчид энэ тухай тус тусдаа бичиж, гарын үсэг зурсан хүсэлтээ улсын бүртгэлийн байгууллага, хилийн чанадад ажиллаж байгаа Монгол Улсын Дипломат төлөөлөгчийн газарт гаргах бөгөөд хүсэлтийг хянан үзэж 30 хоногийн дотор гэрлэлтийг цуцалж болно. Дээрхээс бусад тохиолдолд гэрлэгчдийн харилцан тохиролцсон буюу тэдний хэн нэгний, эсхүл иргэний эрх зүйн эрхийн бүрэн чадамжгүй гэж тооцогдсон эхнэр, нөхрийн асран хамгаалагчийн нэхэмжлэлийн дагуу гэрлэлт цуцлах асуудлыг шүүх шийдвэрлэнэ. Гэрлэлт цуцлах асуудлаар эвлэрүүлэн зуучлах ажиллагаа явуулах боломжгүйгээс бусад тохиолдолд эвлэрүүлэн зуучлах ажиллагаа явагдсаны дараа шүүх иргэний хэрэг үүсгэнэ. Эхнэр нь жирэмсэн буюу хүүхэд нь нэг нас хүрээгүй, эсхүл хариуцагч хүндээр өвчилсөн тохиолдолд гэрлэлтийг цуцлахыг хориглоно.

Монгол улсын Гэр бүлийн тухай хуульд заасны дагуу хуульд заасан гэрлэхэд харшлах шалтгаангүй 18 насанд хүрсэн Монгол Улсын иргэн эрэгтэй, эмэгтэй хоёр буюу Монгол Улсын иргэн нь гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүнтэй харилцан зөвшөөрөлцсөнөөр Монгол Улсад гэрлэж болно. Гэрлэхэд харшлах шалтгаан: - Өмнөх гэрлэлт хүчинтэй байгаа бол; - Гэрлэгчид хоёулаа, эсхүл хэн нэг нь 18 насанд хүрээгүй бол; - Төрөл, садны хүмүүс хоорондоо гэрлэх; - Харгалзан дэмжигч, дэмжүүлэгч хоёр гэрлэх; - Үрчлэгч, үрчлүүлэгч хоёр гэрлэх; - Гэрлэгчдийн хэн нэг нь, эсхүл хоёулаа удамших хандлагатай сэтгэцийн архаг өвчтэй бол.

Гэр бүлийн тухай хуульд зааснаар хүүхдэд олгох тэтгэлгийг түүний насны байдлыг харгалзан сард нэг хүүхдэд дараах хэмжээгээр тогтооно: 1. 11 хүртэлх насны хүүхдэд тухайн бүс нутагт тогтоогдсон амьжиргааны доод түвшний 50 хувиар; 2. 11-16 нас /суралцаж байгаа бол 18 нас/-тай болон насанд хүрсэн боловч хөдөлмөрийн чадваргүй хүүхдэд амьжиргааны доод түвшний хэмжээгээр. Эдгээр хэмжээ нь зөвхөн доод хэмжээг хуулиар тогтоосон зохицуулалт юм. Харин зөвхөн цалин хөлснөөс өөр орлогогүй хариуцагчаас гаргуулах хүүхдийн тэтгэлгийн хэмжээ нь түүний сарын цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлогын 50 хувиас хэтэрч болдоггүй.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.4-т “Тэжээн тэтгэхтэй холбогдсон нэхэмжлэлийг нэхэмжлэгчийн оршин суугаа газрын шүүхэд гаргана” гэж заасны дагуу өөрийн оршин суугаа газрын шүүхэд нэхэмжлэл гаргаж болно. Ийнхүү өөрийн оршин суугаа газрын иргэний хэргийн шүүхэд нэхэмжлэл гаргахдаа хорооны Засаг даргын тодорхойлолт, хүүхэд эрүүл өсөн бойжиж буй талаар эмнэлгийн магадалгаа, сургуульд сурдаг хүүхдийн хувьд сургуулийн тодорхойлолт, хүүхдийн төрсний гэрчилгээний нотариатаар баталгаажуулсан хуулбар, иргэний үнэмлэхийн нотариатаар баталгаажуулсан хуулбар, улсын тэмдэгтийн хураамж төлсөн баримтыг тус тус хавсаргана.

Үрчлэгч нь эцэг, эх байх эрхээ урвуулан ашигласан, хүүхэдтэй хэрцгий харьцсан, хуурамч бичиг баримт бүрдүүлэн үрчлэн авах шийдвэр гаргуулсан, ганц бие, бусдын асрамжид байгаа 60-аас дээш настай төрөл, садан бус Монгол Улсын иргэн, 60-аас дээш настай гадаадын иргэн, эцэг, эх байх эрхээ хязгаарлуулсан, хасуулсан буюу хязгаарлуулж, хасуулж байсан, урьд нь үрчлэн авсан хүүхдээ өөрийн буруугаас буцаан өгсөн, ашиг хонжоо олох зорилготой, шүүхийн шийдвэрээр иргэний эрх зүйн эрхийн бүрэн чадамжгүй буюу хязгаарлагдмал чадамжтай гэж тооцогдсон, сүрьеэ, сэтгэцийн өвчтэй, согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис байнга хэрэглэдэг, эрүүгийн хэрэгт удаа дараа шийтгүүлсэн болон хорих ял эдэлж байгаа этгээд гэдэг нь илэрсэн тохиолдолд төрүүлсэн эцэг, эх, сонирхогч бусад этгээд, хүүхдийн эрх, ашиг сонирхлыг хамгаалах байгууллага, 14 нас хүрсэн хүүхдийн өөрийн нэхэмжлэлээр шүүх үрчлэлтийг хүчингүйд тооцно. Түүнчлэн шаардлагатай гэж үзвэл бусад үндэслэлээр шүүх үрчлэлтийг хүчингүйд тооцож болно.

Гэр бүлийн тухай хуулийн 58 дугаар зүйлийн 58.9 дэх хэсэгт заасны дагуу үрчлэгдсэн хүүхэд нь 16 нас хүртэл Монгол Улсын харьяат хэвээр байх бөгөөд 16 нас хүрсний дараа өөрийн харьяатыг сонгох эрхтэй болдог. Хэрэв гадаадын иргэн, эхнэр, нөхөр нь Монгол Улсын харьяат хүүхэд үрчлэн авах үед түүний иргэний харьяаллыг өөрчлөх хүсэлт гаргавал үрчлүүлж буй эцэг эхийн саналыг харгалзан тухайн хүүхдийн иргэний харьяаллыг шийдвэрлэж болно.

Иргэний хуулийн 127 дугаар зүйлд зааснаар Гэр бүлийн гишүүний дараахь хөрөнгийг хамтран өмчлөх дундын өмчлөлд шилжүүлэхээр тохиролцоогүй бол хуваарьт хөрөнгөд хамаарна гэж заасан байна. Үүнд: - гэрлэхийн өмнө олж авсан эд хөрөнгө, мөнгөн хуримтлал, эд хөрөнгийн эрх; - өв, бэлэглэлийн журмаар шилжүүлэн авсан мөнгөн хуримтлал, эд хөрөнгө, эд хөрөнгийн эрх, тэдгээрийг худалдсан, арилжсаны үр дүнд олж авсан эд хөрөнгө, мөнгө; - амин хувийн хэрэгцээг хангахад зориулсан эд хөрөнгө; - оюуны өмчлөлийн зүйлийн үнэ буюу зохиогчийн шагнал; - хувийн авъяас, чадвар, ололт амжилтыг сайшаан шагнасны орлого; - хуваарьт эд хөрөнгөөрөө олж авсан, мэргэжлийн үйл ажиллагаагаа явуулахад шаардагдах хөрөнгө, мөнгө гэж тус тус заасан бөгөөд гэр бүлийн гишүүн хуваарьт эд хөрөнгөө өөрийн үзэмжээр эзэмшиж, ашиглаж, захиран зарцуулах эрхтэй.

Даатгуулагч нас барвал түүний оршуулгад зориулан оршуулгын тэтгэмж олгоно. Оршуулгын тэтгэмжийн хэмжээ: Нийгмийн даатгалын байгууллага нь нас барсан даатгуулагчийн оршуулгад зориулан түүний ар гэрт 1 000 000 төгрөгийн тэтгэмжийг (НДҮЗ-2016 оны 16 дугаар тогтоол) нэг удаа олгоно. Бүрдүүлэх баримт бичиг: - Нас барсан даатгуулагчийн хөдөлмөрийн дэвтэр - Нас барсан даатгуулагчийн нийгмийн даатгалын дэвтэр - Нас барсны гэрчилгээ - Өргөдөл

Монгол Улсын Гэр бүлийн тухай хуулийн 57 дугаар зүйлийн 57.2 дахь хэсэгт “ганц бие, бусдын асрамжид байгаа 60-аас дээш настай төрөл, садан бус Монгол Улсын иргэн, 60-аас дээш настай гадаадын иргэн, эцэг, эх байх эрхээ хязгаарлуулсан, хасуулсан буюу хязгаарлуулж, хасуулж байсан, урьд нь үрчлэн авсан хүүхдээ өөрийн буруугаас буцаан өгсөн, ашиг хонжоо олох зорилготой, шүүхийн шийдвэрээр иргэний эрх зүйн эрхийн бүрэн чадамжгүй буюу хязгаарлагдмал чадамжтай гэж тооцогдсон, сүрьеэ, сэтгэцийн өвчтэй, согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис байнга хэрэглэдэг, эрүүгийн хэрэгт удаа дараа шийтгүүлсэн болон хорих ял эдэлж байгаа хүнд хүүхэд үрчлүүлэхийг хориглоно.” гэж заасан. Хуулийн энэхүү зохицуулалтаас үзэхэд ганц бие иргэн болон дээрх зүйлд заасан бусад үндэслэл байвал хүүхэд үрчлэн авах боломжгүй болно.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.4 дэх хэсэгт заасны дагуу тэжээн тэтгэхтэй холбогдсон нэхэмжлэлийг нэхэмжлэгчийн оршин суугаа газрын шүүхэд гаргана.

Гэрлэлтээ цуцлуулсан хүмүүс эвлэрснээ хамтран илэрхийлж өргөдөл гаргасан бөгөөд өөр хүнтэй гэрлээгүй бол гэрлэлтийг сэргээх боломжтой. Мөн сураггүй алга болсонд тооцогдсон, нас барсан гэж зарлагдсан хүн эргэн ирж, нөхөр буюу эхнэртэйгээ хамтран амьдрах хүсэлтээ гаргасан бөгөөд нөхөр буюу эхнэр нь өөр хүнтэй гэрлээгүй бол улсын бүртгэлийн байгууллага, хилийн чанадад ажиллаж байгаа Монгол Улсын Дипломат төлөөлөгчийн газар гэрлэлтийг сэргээх боломжтой байна.

Гэр бүлийн тухай хуулийн 13 дугаар зүйлд заасны дагуу гэрлэлтээ цуцлуулахыг харилцан зөвшөөрсөн, 18 хүртэлх насны хүүхэдгүй, эд хөрөнгийн маргаангүй гэрлэгчид энэ тухай тус тусдаа бичиж, гарын үсэг зурсан хүсэлтээ улсын бүртгэлийн байгууллага, хилийн чанадад ажиллаж байгаа бол Монгол Улсын Дипломат төлөөлөгчийн газарт гаргана. Улсын бүртгэлийн байгууллага, хилийн чанадад ажиллаж байгаа Монгол Улсын Дипломат төлөөлөгчийн газар нь хүсэлтийг хянан үзэж 30 хоногийн дотор гэрлэлтийг цуцлах боломжтой байна.

Гэрлэлтээ цуцлуулсан хүмүүс эвлэрснээ хамтран илэрхийлж өргөдөл гаргасан бөгөөд өөр хүнтэй гэрлээгүй бол гэрлэлтийг сэргээх боломжтой. Мөн сураггүй алга болсонд тооцогдсон, нас барсан гэж зарлагдсан хүн эргэн ирж, нөхөр буюу эхнэртэйгээ хамтран амьдрах хүсэлтээ гаргасан бөгөөд нөхөр буюу эхнэр нь өөр хүнтэй гэрлээгүй бол улсын бүртгэлийн байгууллага, хилийн чанадад ажиллаж байгаа Монгол Улсын Дипломат төлөөлөгчийн газар гэрлэлтийг сэргээх боломжтой байна.

Гэр бүлийн тухай хуулийн 13 дугаар зүйлд заасны дагуу гэрлэлтээ цуцлуулахыг харилцан зөвшөөрсөн, 18 хүртэлх насны хүүхэдгүй, эд хөрөнгийн маргаангүй гэрлэгчид энэ тухай тус тусдаа бичиж, гарын үсэг зурсан хүсэлтээ улсын бүртгэлийн байгууллага, хилийн чанадад ажиллаж байгаа. Монгол Улсын Дипломат төлөөлөгчийн газарт гаргана. Улсын бүртгэлийн байгууллага, хилийн чанадад ажиллаж байгаа Монгол Улсын Дипломат төлөөлөгчийн газар нь хүсэлтийг хянан үзэж 30 хоногийн дотор гэрлэлтийг цуцлах боломжтой байна.

Монгол Улсын Гэр бүлийн тухай хуульд гэрлэхэд харшлах нийт 6 шалтгаан байдаг. Үүнд: өмнөх гэрлэлт хүчинтэй байгаа бол; гэрлэгчид хоёулаа, эсхүл хэн нэг нь 18 насанд хүрээгүй бол; төрөл, садангийн хүмүүс хоорондоо гэрлэх; харгалзан дэмжигч, дэмжүүлэгч хоёр гэрлэх; үрчлэгч, үрчлүүлэгч хоёр гэрлэх; гэрлэгчдийн хэн нэг нь, эсхүл хоёулаа удамших хандлагатай сэтгэцийн архаг өвчтэй бол гэрлэж болохгүй.

Хүүхдэд олгох тэтгэлгийг түүний насны байдлыг харгалзан сард нэг хүүхдэд буюу 11 хүртэлх насны хүүхдэд тухайн бүс нутагт тогтоогдсон амьжиргааны доод түвшингийн 50 хувиар, 11-16 нас /суралцаж байгаа бол 18 нас/-тай болон насанд хүрсэн боловч хөдөлмөрийн чадваргүй хүүхдэд амьжиргааны доод түвшингийн хэмжээгээр тогтооно. Улаанбаатар хотын хэмжээнд хүн амын амьжиргааны доод түвшин 217.900 төгрөг байна.

Гэр бүлийн тухай хуульд гэрлэлтээ бүртгүүлээгүй хүмүүсийн дундаас төрсөн хүүхэд нь гэрлэлтээ бүртгүүлсэн гэр бүлээс төрсөн хүүхэдтэй адил эрх эдэлж, үүрэг хүлээдэг учир хүүхэддээ тэтгэлэг тогтоолгох боломжтой. Хүүхэд эцгээрээ овоглодог бол эсхүл хүүхдийн эцэг мөн эсэх тал дээр маргаангүй бол эцэг тогтоолгох шаардлагагүй юм. Харин хүүхдийн эцэг мөн эсэх дээр маргаантай бол хүүхдийн тэтгэлэг тогтоолгох, эцэг тогтоолгох нэхэмжлэлийг хамт гаргах нь зүйтэй. Хүүхдийн тэтгэлэг тогтоолгох нэхэмжлэлийг өөрийн оршин суугаа газрын иргэний хэргийн анхан шатны шүүхэд гаргана.

Шүүхийн практикт энэ төрлийн нэхэмжлэлийг эд хөрөнгийн бус, түүнчлэн үнэлэх боломжгүй нэхэмжлэлийн төрөлд хамааруулж, улмаар 70,200 төгрөг төлүүлэх тохиолдол нилээд түгээмэл байдаг. Гэвч энэ төрлийн нэхэмжлэл нь Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хулийн 63.1.5-д заасан “тогтмол хугацаанд төлөгдөх тэтгэвэр, тэтгэмж, тэтгэлэг, хохирол, нөхөн төлбөр шаардсан нэхэмжлэл” гэсэн төрөлд хамаарах тул нэг жилийн хугацаанд төлбөл зохих нийт үнийн дүнгээс улсын тэмдэгтийн хураамжийг бодож төлөх нь зүйтэй юм.

Гэр бүлийн тухай хуульд зааснаар эхнэр нь жирэмсэн буюу хүүхэд нь нэг нас хүрээгүй хариуцагч хүндээр өвчилсөн тохиолдолд гэрлэлтийг цуцлахыг хориглосон байдаг. Иймд хүүхэд нэг нас хүрсний дараа гэрлэлт цуцлуулах нэхэмжлэл гаргаж болно.

Гэр бүлийн тухай хуульд зааснаар хүүхдэд олгох тэтгэлгийг түүний насны байдлыг харгалзан сард нэг хүүхдэд дараахь хэмжээгээр тогтооно.Үүнд: - 11 хүртэлх насны хүүхдэд тухайн бүс нутагт тогтоогдсон амьжиргааны доод түвшингийн 50 хувиар; - 11-16 нас /суралцаж байгаа бол 18 нас/-тай болон насанд хүрсэн боловч хөдөлмөрийн чадваргүй хүүхдэд амьжиргааны доод түвшингийн хэмжээгээр. Харин зөвхөн цалин хөлснөөс өөр орлогогүй хариуцагчаас гаргуулах хүүхдийн тэтгэлгийн хэмжээ нь түүний сарын цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлогын 50 хувиас хэтэрч болохгүй. Цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлогын жагсаалтыг Засгийн газар тогтооно. Мөн хуульд гэрлэгчид бие биеэ, түүнчлэн төрөл, садангийн хүнээ тэжээн тэтгэх тэтгэлэг нь тухайн бүс нутагт тогтоогдсон амьжиргааны доод түвшингийн хэмжээнээс багагүй байхаар заажээ.

Дагавар хүүхэд нь гэрлэгчидтэй хамт амьдардаг бол гэр бүлийн гишүүн гэж үзэх бөгөөд гэр бүлийн хөрөнгөөс өөрт оногдох хэсгийг өмчлөх эрхтэй байдаг. Харин өвлөх эрхийн тухайд хойд эцэг/эхийн оногдох хэсгээс өвлөх эрхгүй.

Монгол Улсын Гэр бүлийн тухай хуульд заасны дагуу cураггүй алга болсонд тооцогдсон, нас барсан гэж зарлагдсан хүн эргэн ирж, нөхөр буюу эхнэртэйгээ хамтран амьдрах хүсэлтээ гаргасан бөгөөд нөхөр буюу эхнэр нь өөр хүнтэй гэрлээгүй бол улсын бүртгэлийн байгууллага, хилийн чанадад ажиллаж байгаа Монгол Улсын Дипломат төлөөлөгчийн газар гэрлэлтийг сэргээж болно.

Монгол Улсын Гэр бүлийн тухай хуульд заасны дагуу эхнэр нь жирэмсэн буюу хүүхэд нь нэг нас хүрээгүй, эсхүл хариуцагч хүндээр өвчилсөн тохиолдолд гэрлэлтийг цуцлахыг хориглоно. Бусад тохиолдолд гэрлэлтийг хуульд заасан үндэслэлээр захиргааны буюу шүүхийн журмаар цуцална.

Шүүхийн шийдвэрийг албадан гүйцэтгүүлэхтэй холбоотой харилцаааг Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх тухай /2017 он/ хуулиар зохицуулдаг буюу энэхүү хуульд заасан журмын дагуу шүүхийн шийдвэрийг албадан гүйцэтгэх ажиллагааг явуулдаг. Хүүхдийн тэтгэмж тоолгох тухай шүүхийн шийдвэр гарч, хүчин төгөлдөр болсон болсон боловч хариуцагч буюу хүүхдийн эцэг төлбөрөө зохих ёсоор төлөхгүй буюу шүүхийн шийдвэрийг сайн дураар биелүүлэхгүй байх тохиолдолд Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх тухай хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.4-т “Тэжээн тэтгэх үүрэгтэй холбоотой, эсхүл төлбөр төлөгчид тодорхой хугацааны туршид давтамжтай төлбөр төлөх болон бусад үүрэг хүлээлгэсэн хуулийн хүчин төгөлдөр шүүхийн шийдвэрийг үүрэг хүлээлгэсэн бүхий л хугацааны туршид албадан гүйцэтгэж болно.” гэж заасны дагуу Та шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ажиллагааны дагуу хүүхдийн төлбөрийг албадан гаргуулахаар шүүхэд хэдийд ч хандах боломжтой. Харин шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх ажиллагааны явцад хариуцагч буюу хүүхдийн эцэг гадаадад зорчих эрхийн тухайд 59 дүгээр зүйлийн 59.1-т “Хуульд өөрөөр заагаагүй бол төлбөр төлөгчийн гадаадад зорчих, цагаачлах эрхийг түдгэлзүүлэхийг хориглоно.” гэж заасны дагуу гадаадад зорчиход зөвшөөрөл авах шаардлагагүй байна.

Монгол Улсын Гэр бүлийн тухай хуульд зааснаар эцэг эх нь насанд хүрээгүй болон насанд хүрсэн боловч хөдөлмөрийн чадваргүй хүүхдээ тэжээн тэтгэх үүрэгтэй. Энэхүү үүргээ эцэг, эх нь харилцан тохиролцож гэрээ байгуулан шийдвэрлэж болохоор хуульд заасан байдаг. Хүүхдийн тэтгэлгийн талаар эцэг эх тохиролцоонд хүрч чадаагүй тохиолдолд та шүүхэд хандаж болно. Та шүүхэд хүүхдийн тэтгэлэг гаргуулах тухай нэхэмжлэлийг нөхрийн буюу хариуцагчийн оршин суугаа газрын шүүхэд гаргана.

Тэтгэлэг олгогдох хүүхдийн наснаас хамаараад тухайн нэхэмжлэлд төлөгдөх улсын тэмдэгтийн хураамж өөр өөр байдаг. Тухайлбал, 11 хүртэлх насны хүүхдийн тэтгэлэг гаргуулах бол: (тухайн бүс нутагт тогтоогдсон амьжиргааны доод түвшингийн 50 хувь) х 12= (1 жилийн хугацаанд төлбөл зохих дүн гарна) 11-16 нас /суралцаж байгаа бол 18 нас/-тай болон насанд хүрсэн боловч хөдөлмөрийн чадваргүй хүүхдийн тэтгэлэг гаргуулах бол: (амьжиргааны доод түвшингийн хэмжээ) x 12=(1 жилийн хугацаанд төлбөл зохих дүн гарна)

Шүүхийн практикт энэ төрлийн нэхэмжлэлийг эд хөрөнгийн бус, түүнчлэн үнэлэх боломжгүй нэхэмжлэлийн төрөлд хамааруулж, улмаар 70,200 төгрөг төлүүлэх тохиолдол нилээд түгээмэл байдаг. Гэвч энэ төрлийн нэхэмжлэл нь Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хулийн 63.1.5-д заасан “тогтмол хугацаанд төлөгдөх тэтгэвэр, тэтгэмж, тэтгэлэг, хохирол, нөхөн төлбөр шаардсан нэхэмжлэл” гэсэн төрөлд хамаарах тул нэг жилийн хугацаанд төлбөл зохих нийт үнийн дүнгээс улсын тэмдэгтийн хураамжийг бодож төлөх нь зүйтэй юм.

Та хүүхэд үрчилж авахыг зөвшөөрсөн зөвшөөрлийг эхнэрээсээ (нөхрөөсөө) авсан байх шаардлагатай. Дараа нь үрчилж авах хүүхдийнхээ эцэг эхээс хүүхдээ бусдад үрчлүүлэхийг зөвшөөрсөн тухай зөвшөөрөл хүсэлтийг бичгээр гаргуулна. Ингээд та хүүхэд үрчлэн авах тухай өргөдлөө хүүхдийн оршин сууж байгаа сум, дүүргийн Засаг даргын тамгын газарт гаргана. Бүрдүүлсэн материалыг хүлээн авснаас хойш ажлын 30 хоногийн дотор шийдвэрлэж иргэнд хариу мэдэгдэж бичиг баримтыг олгоно.Өргөдөлд: 1. Гэр бүлтэй бол гэрлэлтийн гэрчилгээ 2. Хүүхдийн төрсний гэрчилгээ 3. Үрчлэн авагч болон үрчлүүлж байгаа эцэг эх, зсхүл асран хамгаалагч харгалзан дэмжигчийн иргэний үнэмлэх зэргийг хавсаргана. Үрчлүүлэгч талын бүрдүүлэх материал: - Хүүхдийн төрсний гэрчилгээ - Төрсний гэрчилгээний лавлагаа - Баг, хорооны засаг даргаар цохуулж нотариатаар батлуулсан эцэг, эх/ асран хамгаалагчийн өргөдөл - Эцэг, эхийн иргэний үнэмлэх /нотариатаар батлуулсан байх/ - 7 нас хүрсэн бол хүүхдийн өөрийнх нь зөвшөөрөл - Хүүхэд асран хүмүүжүүлэх байгууллагад байгаа бол тухайн хүүхдийн байгууллагын зөвшөөрөл /хүүхэд үрчлэх, үрчлүүлэх эрх бүхий асран хүмүүжүүлэх байгууллагад хамаарна/ Үрчлэн авагч талын бүрдүүлэх материал: - Өргөдөл /нотариатаар батлуулсан байх/ - Гэрлэлтийн гэрчилгээ /нотариатаар батлуулсан байх/ - Эцэг, эхийн иргэний үнэмлэх /нотариатаар батлуулсан байх/ - Эрүүл мэндийн хуудас /сүрьеэ, ДОХ, сэтгэц, арьс өнгөний өвчинтэй эсэх талаарх эмнэлгийн тодорхойлолт/ - Цагдаагийн ерөнхий газрын буюу орон нутгийн цагдаагийн байгууллагын тодорхойлолт - Эцэг, эх болох хүмүүсийн зан байдал, өрхийн орлогыг тодорхойлсон албан байгууллага буюу оршин суугаа баг хорооны тодорхойлолт зэргийг хавсарган өгнө.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуульд зааснаар шүүх гэрлэгчдийг эвлэрүүлэх бүх талын арга хэмжээ авах үүрэгтэй. Гэхдээ гэрлэгчдийн хэн нэгний байнгын хүчирхийлэл, дарамтаас болж, гэр бүлийн гишүүдийн эрүүл мэнд, амь нас болон хүүхдийн хүмүүжилд ноцтой аюул, хор уршиг учирч болзошгүй, эсхүл учирсан нь тогтоогдсон бол шүүх тэдэнд эвлэрэх хугацаа өгөлгүйгээр гэрлэлтийг шууд цуцалж болно.

Гэр бүлийн тухай хуульд зааснаар дараах байдал нь гэрлэхэд харшлах шалтгаан болно. Үүнд: 1. Өмнөх гэрлэлт хүчинтэй байгаа бол; 2. Гэрлэгчид хоёулаа, эсхүл хэн нэг нь 18 насанд хүрээгүй бол; 3. Төрөл, садангийн хүмүүс хоорондоо гэрлэх; 4. Харгалзан дэмжигч, дэмжүүлэгч хоёр гэрлэх; 5. Үрчлэгч, үрчлүүлэгч хоёр гэрлэх. Гэрлэгчдийн хэн нэг нь, эсхүл хоёулаа удамших хандлагатай сэтгэцийн архаг өвчтэй бол гэрлэлтийг бүртгэхгүй.

Хуульд зааснаар эцэг эх байх эрхээ урвуулан ашигласан /хүүхдээ хаях, санаатай төөрүүлэх, тарчлаан зовоох, худалдах, барьцаалах, биеийг нь үнэлэх, шунахай зорилгоор ашиглах/, зэргээр хүүхэдтэйгээ удаа дараа хэрцгий харьцсан бэлгийн харьцаанд оруулахаар завдсан, оруулсан, сэтгэл санааны хүнд дарамтанд байлгасан, хүүхдээ өсгөн хүмүүжүүлэх үүргээс санаатайгаар зайлсхийсэн, согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис байнга хэрэглэдэг хүний эцэг, эх байх эрхийг шүүх хасаж болно. Эцэг, эх байх эрхийг хасуулах тухай нэхэмжлэлийг эцэг буюу эх нь эсхүл асран хамгаалагч, харгалзан дэмжигч, болон бусад иргэн хүүхдийн эрх ашиг сонирхлыг хамгаалах байгууллага тухайн эцэг эхийн оршин суугаа газрын шүүхэд гаргана.

Шүүхийн шийдвэрээр суутгах, эсхүл тэжээн тэтгэх гэрээний дагуу төлөх хүүхдийн тэтгэлгийн хэмжээ нь тэтгэлэг төлөгчийн цалин хөлсний 50 хувиас хэтэрсэн буюу шүүхээр өөр тэтгүүлэгчид тэтгэлэг гаргуулахаар шийдвэрлэсэн бол тэтгэлэг төлөгч тэтгэлгийн хэмжээг өөрчлөн тогтоолгохоор шүүхэд нэхэмжлэл гаргаж болно.

Гэрлэлтээ цуцлуулсан хүмүүс эвлэрснээ хамтран илэрхийлж өргөдөл гаргасан бөгөөд өөр хүнтэй гэрлээгүй бол гэрлэлтийг сэргээнэ. Мөн сураггүй алга болсонд тооцогдсон, нас барсан гэж зарлагдсан хүн эргэн ирж, нөхөр буюу эхнэртэйгээ хамтран амьдрах хүсэлтээ гаргасан бөгөөд нөхөр буюу эхнэр нь өөр хүнтэй гэрлээгүй бол иргэний гэр бүлийн бүртгэлийн байгууллага гэрлэлтийг сэргээж болно.

Гэр бүлийн тухай хуульд зааснаар эхнэр нь жирэмсэн буюу хүүхэд нь нэг нас хүрээгүй эсхүл хариуцагч хүндээр өвчилсөн тохиолдолд гэрлэлт цуцлахыг хориглодог.