Сайн байна уу? Би боловсролын байгууллагад төрийн өмчит сургуульд ажилладаг юм. Үйлдвэрлэлийн осолд өртөөд хөдөлмөрийн чадвараа 60%-аар хугацаагүй алдсан гэсэн эмнэлгийн шийдвэр гаргасан. Үйлдвэрлэлийн ослын акт мөн гарсан байгаа. Хөдөлмөрийн хуулийн 97.1.1.-д заасны дагуу байгууллагаасаа буюу ажил олгогчоосоо нөхөн төлбөр гаргуулах гэхэд төсөвтөө суулгаж өөрчлөлт хийгээгүй учир боломжгүй гэсэн хариу өгсөн. Энэ тохиолдолд яах ёстой вэ?

Ажил олгогч хуульд заасан үүргээ биелүүлээгүй тохиолдолд та Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хуулийн 29 дүгээр зүйлийн 29.5-д “Ажил олгогч энэ зүйлийн 29.1, 29.2-т заасан үүргээ биелүүлээгүй, эсхүл үйлдвэрлэлийн осол гарсан, хурц хордлогод өртсөн дүгнэлтийг иргэн, ажилтан зөвшөөрөхгүй бол гомдлоо хөдөлмөрийн мэргэжлийн хяналтын байгууллага болон шүүхэд гаргаж холбогдох хуулийн дагуу шийдвэрлүүлнэ” гэж заасан байдаг. Мөн Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 128 дугаар зүйлийн 128.1.4-т “хөдөлмөрлөх үүргээ биелүүлэх үед эрүүл мэнд нь хохирсны улмаас учирсан хохирлыг нөхөн төлүүлэх тухай ажилтны нэхэмжлэл”-тэй маргааныг шүүхээр хянан шийдвэрлэнэ гэж заасны дагуу та Иргэний хэргийн шүүхэд хандан гомдол гаргаж шийдвэрлүүлэх боломжтой. Та Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 129 дүгээр зүйлийн 129.1-д “Хөдөлмөрийн гэрээний талууд энэ хуулийн 129.2-т зааснаас бусад тохиолдолд эрхээ зөрчигдсөнийг мэдсэн буюу мэдэх ёстой байсан өдрөөс хойш гурван сарын дотор хөдөлмөрийн маргаан шийдвэрлэх байгууллагад гомдлоо гаргах эрхтэй” гэж заасан хугацаанд хариуцагчийн харьяалагдах шүүхэд гомдлоо гаргах эрхтэй.

Та бүхэнд энэ өдрийн мэнд хүргэе! Жирэмсний болон амаржсаны тэтгэмжийн хувьд нэг зүйл асууж тодруулах гэсэн юм. Жирэмсэн эмэгтэйн хувьд ажлаасаа гараад хэсэг хугацааны дараа амаржсан тохиолдолд тэтгэмж нь яаж тооцогддог вэ? Ажлаасаа гараад хувиараа шимтгэл төлснөөр 70% тооцож олгоно гэсэн байсан. 6 сард нь байгууллагаас төлөөд сүүлийн 6 сар нь өөрөө төлсөн байвал яадаг юм болоо. Баярлалаа.

Тэтгэмжийн даатгалын шимтгэлийг жирэмсний чөлөө авахаас өмнө 12 сараас доошгүй хугацаанд, үүнээс сүүлийн 6 сард нь уг шимтгэлийг тасралтгүй төлсөн даатгуулагч эх жирэмсний болон амаржсаны тэтгэмж авах эрхтэй хэмээн Нийгмийн даатгалын сангаас тэтгэвэр тэтгэмж олгох тухай хуулийн 191 -д заасан бөгөөд таны хувьд 12 сарын турш шимтгэлээ төлөөд сүүлийн зургаан сар тасралтгүй хувиараа төлсөн нөхцөлд жирэмсний болон амаржсаны тэтгэмж авах эрх тань нээлттэй байна. Та сайн дурын даатгуулагч болсон тул эмнэлгийн хуудас, нийгмийн даатгалын дэвтрээ оршин суугаа аймаг, сум, дүүргийнхээ нийгмийн даатгалын хэлтсийн тэтгэмж хариуцсан байцаагчид өгч шимтгэл төлсөн хугацаагаа тодорхойлуулан бичүүлж, нийгмийн даатгалын байгууллагын магадлагч эмчээр хянуулж тэтгэмжээ бодуулж авна. Тэтгэмжийн даатгалд сайн дураар даатгуулсан эхэд жирэмсний болон амаржсаны тэтгэмжийг тэтгэмжийн даатгалын шимтгэл төлсөн сүүлийн 12 сарын хөдөлмөрийн хөлс, түүнтэй адилтгах орлогын дунджаас 70 хувиар тооцож 4 сарын хугацаанд нийгмийн даатгалын сангаас олгоно.

Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд ажлын хэдэн цагаар ажиллах ёстой вэ? Энэ талаар хуулийн зохицуулалт байдаг уу?

Монгол улсын Хөдөлмөрийн тухай хуульд заасны дагуу хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний ажлын цаг нь долоон хоногт 36 цаг хүртэл байх бөгөөд ээлжийн үндсэн амралтын хугацаа ажлын 20 өдөр байхаар хуульд тусгайлан зохицуулсан байдаг.

Гэрлэлтээ хэрхэн батлуулах вэ?

Монгол улсын Гэр бүлийн тухай хуульд заасны дагуу хуульд заасан гэрлэхэд харшлах шалтгаангүй 18 насанд хүрсэн Монгол Улсын иргэн эрэгтэй, эмэгтэй хоёр буюу Монгол Улсын иргэн нь гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүнтэй харилцан зөвшөөрөлцсөнөөр Монгол Улсад гэрлэж болно. Гэрлэхэд харшлах шалтгаан: - Өмнөх гэрлэлт хүчинтэй байгаа бол; - Гэрлэгчид хоёулаа, эсхүл хэн нэг нь 18 насанд хүрээгүй бол; - Төрөл, садны хүмүүс хоорондоо гэрлэх; - Харгалзан дэмжигч, дэмжүүлэгч хоёр гэрлэх; - Үрчлэгч, үрчлүүлэгч хоёр гэрлэх; - Гэрлэгчдийн хэн нэг нь, эсхүл хоёулаа удамших хандлагатай сэтгэцийн архаг өвчтэй бол.

Хүүхдийн тэтгэлэг гэж хэдэн төгрөгөөр тогтоодог юм бэ?

Гэр бүлийн тухай хуульд зааснаар хүүхдэд олгох тэтгэлгийг түүний насны байдлыг харгалзан сард нэг хүүхдэд дараах хэмжээгээр тогтооно: 1. 11 хүртэлх насны хүүхдэд тухайн бүс нутагт тогтоогдсон амьжиргааны доод түвшний 50 хувиар; 2. 11-16 нас /суралцаж байгаа бол 18 нас/-тай болон насанд хүрсэн боловч хөдөлмөрийн чадваргүй хүүхдэд амьжиргааны доод түвшний хэмжээгээр. Эдгээр хэмжээ нь зөвхөн доод хэмжээг хуулиар тогтоосон зохицуулалт юм. Харин зөвхөн цалин хөлснөөс өөр орлогогүй хариуцагчаас гаргуулах хүүхдийн тэтгэлгийн хэмжээ нь түүний сарын цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлогын 50 хувиас хэтэрч болдоггүй.

Гэр бүлийн баталгаа хийлгээгүй 2 хүүхдэдээ тэтгэлэг тогтоолгоход ямар бичиг баримт бүрдүүлэх вэ? Нөхөр маань одоо эхнэр, хүүхэдтэй болсон. Хаана нэхэмжлэлээ гаргах вэ? Заавал хариуцагчийн байгаа газарт өгөх үү?

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.4-т “Тэжээн тэтгэхтэй холбогдсон нэхэмжлэлийг нэхэмжлэгчийн оршин суугаа газрын шүүхэд гаргана” гэж заасны дагуу өөрийн оршин суугаа газрын шүүхэд нэхэмжлэл гаргаж болно. Ийнхүү өөрийн оршин суугаа газрын иргэний хэргийн шүүхэд нэхэмжлэл гаргахдаа хорооны Засаг даргын тодорхойлолт, хүүхэд эрүүл өсөн бойжиж буй талаар эмнэлгийн магадалгаа, сургуульд сурдаг хүүхдийн хувьд сургуулийн тодорхойлолт, хүүхдийн төрсний гэрчилгээний нотариатаар баталгаажуулсан хуулбар, иргэний үнэмлэхийн нотариатаар баталгаажуулсан хуулбар, улсын тэмдэгтийн хураамж төлсөн баримтыг тус тус хавсаргана.

Компанийн төлөөлөгчийн газар гэж ямар газар байдаг вэ?

Компанийн төлөөлөгчийн газар нь компанийн оршин байгаа газраас өөр газар байрладаг нэгж бөгөөд компанийн хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалах, компанийн нэрийн өмнөөс хэлцэл хийх зэрэг эрх зүйн төлөөллийн үйл ажиллагаа явуулах ба хуулийн этгээдийн эрхийг эдлэхгүй бөгөөд түүнийг байгуулсан компаниас баталсан журмын дагуу үйл ажиллагаагаа эрхлэн явуулдаг.

Компанийн салбар гэж юуг хэлэх вэ?

Компанийн салбар нь компанийн оршин байгаа газраас өөр газар байрладаг нэгж бөгөөд компанийн үндсэн чиг үүргийг бүхэлд нь буюу зарим хэсгийг нь, түүнчлэн төлөөлөгчийн газрын үүргийг гүйцэтгэж болох ба хуулийн этгээдийн эрхийг эдлэхгүй бөгөөд түүнийг байгуулсан компаниас баталсан журмын дагуу үйл ажиллагаагаа эрхлэн явуулдаг.

Хязгаарлагдмал хариуцлагатай компанийн өв залгамжлагчийг ямар хугацаанд бүртгүүлэх вэ?

Монгол Улсын Иргэний хуулийн 531 дүгээр зүйлийн 531.2. “Хууль ёсны өвлөгчид өвлөх эрхийн гэрчилгээг өв нээгдсэнээс хойш нэг жил өнгөрсний дараа олгоно” гэж заасан. Үүний дараа Хуулийн этгээдийн бүртгэлийн газарт хандаж зохих журмын дагуу бүртгэл хийлгэнэ.

Манай компани 2015 оноос хойш ямар нэг үйл ажиллагаа явуулаагүй, татварын албанд Х тайлан гарган өгдөг байсан. 2020 оноос татварын тайлангаа ямар хугацаанд гарган өгөх вэ?

2020 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс дагаж мөрдөх Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.8-д Албан татвар төлөгч үйл ажиллагаа эрхлээгүй тухай тайлан гаргасан жилийн дараагийн татварын жилээс эхлэн жилд нэг удаа дараа оны 02 дугаар сарын 10-ны дотор харьяалах татварын албанд хүргүүлнэ гэж заасан байна.

Иргэн 0,07 га-аас илүү хэмжээний газар эзэмших боломжтой юу?

Монгол улсын иргэн газар эзэмших асуудлыг Газрын тухай хуулиар зохицуулдаг. Тус хуульд зааснаар иргэнд гэр бүлийнх нь хамтын хэрэгцээнд зориулан хувийн гэр, орон сууцны хашаа барих зориулалтаар үнэ төлбөргүй эзэмшүүлэх газрын хэмжээ 0,07 га-гаас илүүгүй байна. Харин 0,07-гаас илүү хэмжээтэй газрыг иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагад газар эзэмшүүлэх асуудлыг тухайн шатны Засаг дарга дуудлага худалдаа, төсөл шалгаруулах зарчмаар шийдвэрлэнэ. Дуудлага худалдаа, төсөл шалгаруулах журмыг Засгийн газраас баталсан байдаг. Тус журмыг www.legalinfo.mn сайтаас үзэх боломжтой. Орон нутгийн иргэд Улаанбаатар хотод газар эзэмших боломжгүй ба харин Улаанбаатар хотын иргэд орон нутагт газар эзэмших боломжтой байна.

Гадаадад ажиллаж, амьдарч байгаа Монол Улсын иргэн газар өмчилж авах эрхтэй юу?

Монгол Улсын харъяатаас гараагүй, Монгол Улсын иргэн гэдгийг нотлох баримт бичигтэй бол газар өмчмлж авах эрхтэй. Гадаадад ажиллаж амьдарч байгаа иргэн газар өмчилж авах эрхээ өөрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөр дамжуулан хэрэгжүүлэх боломжтой юм. Итгэмжлэлийг “Нотариатын тухай хууль”-ийн 4 дүгээр зүйлд зааснаар тухайн улс дахь Монгол Улсын дипломат төлөөлөгчийн болон консулын газраар гэрчлүүлэн ирүүлснээр итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нь гадаадад оршн сууж байгаа иргэний нэр дээр газар өмчилж авахыг хүссэн өргөдөл гаргах эрхтэй болно.

Алдангийн хэмжээ хэд байх вэ?

Иргэний хуульд заасны дагуу хууль болон гэрээнд заасан хугацаа хэтрүүлсэн тал нь хоног тутамд гүйцэтгээгүй үүргийн үнийн дүнгийн 0,5 хувиас хэтрэхгүй хэмжээгээр төлөхөөр тогтоосон анзыг алданги гэнэ. Алдангийн нийт дүн гүйцэтгээгүй үүргийн үнийн дүнгийн 50 хувиас хэтэрч болохгүй.

Албан татвар төлөгч гадаад улсад төлсөн татвараа хэрхэн хасаж тооцох вэ?

2020 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс дагаж мөрдөж буй Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 23 дугаар зүйлийн 23.1-д “Монгол Улсад байрладаг албан татвар төлөгчийн гадаад улсад ногдуулан төлсөн албан татварыг албан татвар төлөгчийн тухайн татварын жилийн төлбөл зохих албан татвараас хасаж тооцно” гэж зохицуулсан байна. Дараах тохиолдолд гадаад улсад төлсөн албан татварыг төлбөл зохих албан татвараас хасаж тооцохгүй: 1.гадаад улсад ногдуулан төлсөн боловч буцаан авах боломжтой; 2.гадаад улсад ногдуулан төлсөн албан татварын хүү, торгууль, алданги; 3.Монгол Улсын татварын хууль тогтоомжийн дагуу албан татвар ногдуулахгүй орлогод ногдуулан төлсөн албан татвар.

Сонирхлын зөрчилтэй хэлцлийн талаар дэлгэрэнгүй тайлбарлаж өгнө үү.

Компанийн эрх бүхий албан тушаалтан, компанийн энгийн хувьцааны 20 буюу түүнээс дээш хувийг эзэмшигч болон түүний эхнэр, нөхөр, эцэг, эх, хүүхэд, ах, эгч, дүү болон түүнтэй нэгдмэл сонирхолтой этгээдүүд нь: 1.хэлцлийн нэг тал, эсхүл хэлцэлд төлөөлөгч буюу зуучлагчаар оролцож байгаа; 2.хэлцлийн нөгөө тал болон оролцож байгаа, эсхүл уг хэлцэлд төлөөлөгч буюу зуучлагчаар оролцож байгаа хуулийн этгээдийн албан тушаалтан, эсхүл энгийн хувьцааных нь /ногдол хувийн/ 20-иос дээш хувийг дангаараа буюу түүнтэй нэгдмэл сонирхолтой этгээдтэй хамтран эзэмшиж байгаа; 3.хэлцлийн нөгөө тал болон оролцож байгаа, эсхүл төлөөлөгч буюу зуучлагчаар оролцож байгаа хуулийн этгээдийн, толгойлох компанийн эрх бүхий албан тушаалтан, эсхүл уг компанийн энгийн хувьцаа ногдол хувийн 20 болон түүнээс дээш хувийг дангаар болон нэгдмэл сонирхолтой этгээдтэй хамтран эзэмшиж байгаа 4.хэлцлийн үр дүнд шууд буюу шууд бусаар эд хөрөнгө, эд хөрөнгийн болон мөнгөөр илэрхийлэгдэх бусад эрхийг худалдах болон худалдан авч байгаа нөхцөлд компанитай, эсхүл түүний хараат болон охин компанитай сонирхлын зөрчилтэй хэлцэл хийх сонирхол бүхий этгээдэд тооцно.

Үл хөдлөх эд хөрөнгийн зуучлалын үйл ажиллагаа явуулахад ямар нэг хориг хязгаарлалт байдаг уу?

УИХ-аас 2020-01-17-ны өдөр баталсан Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулиар Санхүүгийн бус бизнес, мэргэжлийн үйл ажиллагааны чиглэлээр тусгай зөвшөөрөлтэйгээр эрхлэх үйл ажиллагааны чиглэлийг нэмж хуульчилсан. Уг хуулийн 15 дугаар зүйлийн 15.21.2-т зааснаар үл хөдлөх эд хөрөнгө зуучлалын байгууллагын үйл ажиллагааг тусгай зөвшөөрлийн үндсэн дээр эрхлэхээр байна. Тиймээс энэ чиглэлээр үйл ажиллагаа эрхлэх тохиолдолд Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хуульд заасан бичиг баримтыг бүрдүүлж, тусгай зөвшөөрөл хүссэн хүсэлтээ холбогдох журмын дагуу гаргана.

Би саяхан нэг хүнээс орон сууц худалдаж авсан. Гэтэл надад байраа зарсан хүн нь орон сууцны ашиглалтын зардал, СӨХ-ийн төлбөрийн маш их өртэй байсан. Одоо үүнийг хариуцсан байгууллагууд нь надаас шаардаж байгаа. Энэ миний өр төлбөр биш тул би төлөхгүй гэж үзэж байна. Энэ талаар зөвлөгөө өгнө үү.

- Уг өр төлбөрийг би үүсгээгүй тул хариуцахгүй гэсэн таны татгалзал үндэслэлгүй байна. Учир нь Сууц өмчлөгчдийн холбооны эрх зүйн байдал, нийтийн зориулалттай орон сууцны байшингийн дундын өмчлөлийн эд хөрөнгийн тухай хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.3-т “Сууц худалдан авагч нь сууцыг өөрийн өмчлөлдөө шилжүүлэхээс өмнө уг сууцтай холбоотой биелэгдээгүй үүрэг байгаа эсэхийг худалдагч болон холбогдох байгууллагуудаас магадлах үүрэгтэй бөгөөд уг үүргийг биелүүлээгүйгээс үүсэх үр дагаврыг өөрөө бүрэн хариуцна.” гэж заасан. Тиймээс та уг орон сууцыг өмчлөгчийн хувьд холбогдох өр төлбөрийг хариуцах үүрэгтэй.

Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хуулиар ямар төрлийн аж ахуйн үйл ажиллагааг хорилосон байдаг вэ?

Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хуульд зааснаар Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт дараахь төрлийн аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхлэхийг хориглоно. Үүнд: - хар тамхи, хуульд өөрөөр заагаагүй бол мансууруулах бодис үйлдвэрлэх, импортлох, худалдах; - садар самуун явдлыг зохион байгуулах, түүнийг аливаа хэлбэрээр сурталчлах, дэмжих; - казиногийн үйл ажиллагаа эрхлэх; - олон шатлалт маркетинг буюу пирамид тогтолцооны замаар хууран мэхэлж ашиг хонжоо олох үйл ажиллагаа.