Ажлаас үндэслэлгүй халагдсаны улмаас нийгмийн даатгал төлсөн хугацаа тасалдаж жирэмсний амралтын мөнгөө авч чадахгүйд хүрсэн. Энэ тохиолдолд шүүхэд хандаж жирэмсний амралтын мөнгөө нэхэмжилж болох уу?

Болно. Хөдөлмөрийн тухай хуульд ажил олгогч нь аж ахуйн нэгж, байгууллага татан буугдсан, ажилтан сахилгын зөрчил давтан гаргасан, мөнгө болон эд хөрөнгө хариуцсан ажилтан ажил олгогчийн итгэлийг алдсан буруутай үйлдэл, эс үйлдэхүй гаргасан нь тогтоогдсон гэсэн үндэслэлүүдээс бусад тохиолдолд жирэмсэн эмэгтэй, гурав хүртэлх насны хүүхэдтэй эхийг ажлаас халахыг хориглосон байдаг. Үүнээс бусад тохиолдолд ажилтныг ажлаас чөлөөлсөн бол хууль бус шийдвэр гэж үзнэ. Тиймээс өмнө эрхэлж байсан ажилдаа буцаан тогтоолгох тухай үндсэн нэхэмжлэлдээ жирэмсний болон амаржсаны тэтгэмжийг нэмж шаардах эрхтэй.

Сайн байна уу. Хөлсөөр ажиллах гэрээгээр ажил хийхээр нийгмийн даатгалын шимтгэл болон хүн амын орлогын албан татварын шимтгэл компани нь төлдөг юм болов уу?

Нийгмийн даатгалд даатгуулах зорилгоор даатгуулагч болон ажил олгогчоос хуульд заасан хугацаанд нийгмийн даатгалын санд төлөх урьдчилсан төлбөрийг нийгмийн даатгалын шимтгэл гэнэ. Ажил олгогчтой хөдөлмөрийн гэрээ, ажил гүйцэтгэх гэрээ болон хөлсөөр ажиллах гэрээ байгуулан ажиллаж байгаа иргэд албан журмаар даатгуулдаг буюу нийгмийн даатгалын шимтгэлийг төлнө.

Сайн байна уу. Монгол улсын хөдөлмөрийн хуульд аавын 5 хоног гэж байдаг уу. Эсвэл аавын 3 хоног гэж байдаг юм уу. Яг ямар хууль байдаг вэ? Ажлаасаа цалинтай чөлөө авах гэсэн тийм хууль байхгүй гэх юм.

Танд энэ өдрийн мэнд хүргэе. Хөдөлмөрийн тухай хуульд “аав 5 болон 3 хоног” гэсэн ойлголт, нэр томьёо байхгүй. Гэхдээ таны асуултаас хүүхэд асрах чөлөө авах хүсэж байгаа гэж ойлголоо. Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.1 дэх хэсэгт “Ажил олгогч нь амаржсаны болон ээлжийн амралтаа эдэлсэн, гурав хүртэлх насны хүүхэдтэй эх эцэг өөрөө хүсвэл түүнд хүүхэд асрах чөлөө олгоно. Мөн 3 хүртэл насны хүүхэдтэй эцэг өөрөө хүсвэл чөлөө авч болно” хэмээн заасан бөгөөд мөн тус хуулийн 106 дугаар зүйлийн 106.2 дах хэсэгт “Хүүхэд асрах чөлөө дууссан, эсхүл дуусаагүй боловч эх эцэг өөрөө хүсвэл ажил олгогч нь түүнийг ажил, албан тушаалд нь үргэлжлүүлэн ажиллуулах үүрэгтэй бөгөөд хэрэв орон тоо нь хасагдсан, ажилтны тоог цөөрүүлсэн бол түүнд өөр ажил олж өгнө” хэмээн тус тус зааснаар 3 хүртэлх насны хүүхэдтэй эцэг хүүхэд асрах чөлөө авах эрх нь нээлттэй байна. Энэхүү хүүхэд асрах чөлөө нь хүүхэд төрснөөс хойш гурван жилийн хугацаатай байдаг. Хэрвээ та хүүхэд асрах чөлөө бус зөвхөн хүүхдийнхээ эрүүл мэндийн шалтгаанаар богино хугацаанд цалинтай чөлөө авах тухай асуусан бол 2020 оны 1 сарын 26-ны өдрийн “Шинэ коронавирусын эрсдэлээс урьдчилсан сэргийлэх чиглэлээр авч хэрэгжүүлэх зарим арга хэмжээний тухай” Засгийн газрын 30 дугаар тогтоолын 10 дугаар хэсэгт “Амьсгалын замын цочмог халдвар, томуу, томуу төст өвчнөөр өвчилсөн 5 хүртэлх насны хүүхдээ эмнэлэгт, эсхүл гэрээр асарсан ажил хөдөлмөр эрхэлж байгаа эх, эцэг, асран хамгаалагчдад тав хүртэлх хоногийн цалинтай чөлөө олгохыг төсвийн байгууллагын дарга, захирал нарт даалгаж, хувийн хэвшлийн байгууллагын ажил олгогч нарт зөвлөсүгэй” хэмээн зааснаар цалинтай чөлөө авах боломжтой байна.

Хүүхдийн төрсний бүртгэлийг хэзээ хийлгэх ёстой вэ?

Эцэг, эх, эсхүл түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, эсхүл эрх бүхий байгууллагын төлөөлөгч хүүхэд төрсөн өдрөөс хойш 30 хоногийн дотор холбогдох баримт бичгийг бүрдүүлж, төрсний бүртгэлд бүртгүүлнэ.

Хүүхдийн төрсний бүртгэлийг хэзээ хийлгэх ёстой вэ?

Эцэг, эх, эсхүл түүний итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч, эсхүл эрх бүхий байгууллагын төлөөлөгч хүүхэд төрсөн өдрөөс хойш 30 хоногийн дотор холбогдох баримт бичгийг бүрдүүлж, төрсний бүртгэлд бүртгүүлнэ.

Хүүхдийн тэтгэлгийг хугацаанд нь төлөөгүй бол ямар хариуцлага хүлээх вэ?

Гэр бүлийн тухай хуульд хүүхдийн тэтгэлгийг хугацаанд нь төлөөгүй бол дараах хариуцлага хүлээхээр заасан. Үүнд: 1. Тэтгэлэг төлөх тухай талууд гэрээ байгуулсан бөгөөд тэтгэлгийг хугацаанд нь төлөөгүй бол учирсан хохирлыг гэрээнд заасан журмаар нөхөн төлнө. 2.Шүүхийн шийдвэрээр тогтоосон тэтгэлгийг хугацаанд нь төлөөгүй бол хожимдуулсан хоног тутамд тогтоосон тэтгэлгийн үнийн дүнгийн 0,5 хувиар алданги төлөх ба алдангийн нийт хэмжээ төлөгдөөгүй тэтгэлгийн үнийн дүнгийн 50 хувиас хэтрэхгүй байна. Шүүхийн шийдвэрээр тогтоосон тэтгэлгийг хугацаанд нь гэж тэтгэлэг болон түүнийг төлөх тодорхой хугацааг шүүхийн шийдвэрт заах бөгөөд уг хугацаанд төлөөгүй байхыг хэлнэ.

Компани захиралтай мөн гүйцэтгэх захиралтай байж болох уу?

Хувьцаа эзэмшигчдийн хурал, Удирдах зөвлөл, Гүйцэтгэх удирдлага гэсэн дарааллаар компанийн удирдлагыг хэрэгжүүлнэ. Гүйцэтгэх удирдлага нь компанийн дүрэм болон төлөөлөн удирдах зөвлөл /байхгүй бол хувьцаа эзэмшигчдийн хурал/-тэй байгуулсан гэрээнд заасан эрх хэмжээний дотор компанийн өдөр тутмын үйл ажиллагааг удирдан зохион байгуулна. Компанийн дүрэмд гүйцэтгэх удирдлагыг багаар хэрэгжүүлэхээр заагаагүй бол хувь хүн хэрэгжүүлнэ. Хувь хүн гүйцэтгэх удирдлагыг хэрэгжүүлж байгаа тохиолдолд уг этгээд компанийн гүйцэтгэх захирал байна.

Гүйцэтгэх захирал солигдсон өөрчлөлтийг заавал Компанийн гэрчилгээнд оруулах уу?

Хуулийн этгээд, түүний салбар, төлөөлөгчийн газрын улсын бүртгэл хөтлөх журмын 8.3.4-т зааснаар Компанийн гүйцэтгэх удирдлага өөрчлөгдсөн тохиолдолд Улсын бүртгэлд бүртгүүлэх үүрэгтэй байна.

Нэг гишүүнтэй ХХК хувьцаанаасаа өөр этгээдэд шилжүүлсэн бөгөөд түүнийг гүйцэтгэх захирлаар томилоод, үүсгэн байгуулагч нь өөрөө Ерөнхий захирал байж болох уу?

Компанийн ерөнхий захирлаар үүсгэн байгуулагч нь өөрөө ажиллаж болно. Гэхдээ “Компанийн тухай хуулийн 83 дугаар зүйлийн 83.8-д Гүйцэтгэх удирдлага нь төлөөлөн удирдах зөвлөлөөс олгосон эрх хэмжээний хүрээнд хэлцэл хийх, гэрээ байгуулах, компанийг төлөөлөх зэргээр компанийн нэрийн өмнөөс итгэмжлэлгүйгээр үйл ажиллагаа явуулна” гэж заасан байдаг тул Компанийг төлөөлөх эрх бүхий этгээд нь Гүйцэтгэх захирал байна. Ерөнхий захиралд Компанийг төлөөлөх эрх байхгүй.

Захиргааны хэм хэмжээний акт гэж юу вэ?

Захиргааны ерөнхий хуулийн 59 дугаар зүйлийн 59.1-д зааснаар Захиргааны хэм хэмжээний акт гэж хуулиар тусгайлан эрх олгогдсон захиргааны байгууллагаас нийтээр заавал дагаж мардүүлэхээр гаргасан, гадагш чиглэсэн, үйлчлэл нь байнга давтагдах шинжтэй шийдвэрийг ойлгоно.

Захиргааны акт гэж юу?

Захиргааны ерөнхий хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37.1-д зааснаар захиргааны акт гэж захиргааны байгууллагаас тодорхой нэг тохиолдлыг зохицуулахаар нийтийн эрх зүйн хүрээнд гадагш чиглэсэн, эрх зүйн шууд үр дагавар бий болгосон амаар, бичгээр гаргасан захирамжилсан шийдвэр болон үйл ажиллагааг ойлгоно.

Манай компани 2015 оноос хойш ямар нэг үйл ажиллагаа явуулаагүй, татварын албанд Х тайлан гарган өгдөг байсан. 2020 оноос татварын тайлангаа ямар хугацаанд гарган өгөх вэ?

2020 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс дагаж мөрдөх Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.8-д Албан татвар төлөгч үйл ажиллагаа эрхлээгүй тухай тайлан гаргасан жилийн дараагийн татварын жилээс эхлэн жилд нэг удаа дараа оны 02 дугаар сарын 10-ны дотор харьяалах татварын албанд хүргүүлнэ гэж заасан байна.

Түрээслэгчийн санаачилгаар гэрээг хугацаанаас нь өмнө цуцалсан тохиолдолд түрээслэгч үлдсэн хугацааны төлбөрийг төлөх ёстой юу?

Тийм ээ, Иргэний хуулийн 324 дүгээр зүйлд зааснаар түрээслэгч энэ тохиолдолд гэрээний хугацаа дуусах хүртэл түрээсийн төлбөрөөс чөлөөлөгдөхгүй. Харин түрээслэгч нь өөрийнхөө оронд түрээслүүлэгчтэй байгуулсан түрээсийн гэрээний нөхцөлийг хүлээн зөвшөөрсөн, төлбөрийн чадвар бүхий өөр түрээслэгчийг санал болгосныг түрээслүүлэгч хүлээн зөвшөөрсөн тохиолдолд түрээслэгч үлдсэн хугацааны төлбөрөөс чөлөөлөгдөж болно.

Ямар тохиолдолд газар эзэмших эрх дуусгавар болох вэ?

Газрын тухай хуульд заасан дараах үндэслэлээр газар эзэмших эрх дуусгавар болно. Үүнд:  Газар эзэмших эрхийн гэрчилгээ болон газар эзэмших гэрээний хугацаа дуусахад сунгуулах хүсэлт гаргаагүй;  Газар эзэмшигч иргэн нас барсан, нас барсан гэж зарлагдсан, сураггүй алга болсонд тооцогдсон бөгөөд түүний хууль ёсны өв залгамжлагч байхгүй нь тогтоогдсон, газар эзэмшигч аж ахуйн нэгж, байгууллага татан буугдсан;  Эзэмшигч газар эзэмших гэрээгээ цуцлах тухай хүсэлт гаргасан;  Газар эзэмших эрхийн гэрчилгээ хүчингүй болсон;  Газрыг тусгай хэрэгцээнд авч нөхөх олговрыг газар эзэмшигчид бүрэн төлсөн.

Гэрээслэлийг хэрхэн гэрчлүүлэх вэ?

Гэрээслэлийг бичгээр хийж, үйлдсэн газар, он, сар, өдрийг зааж, нотариатаар гэрчлүүлэх бөгөөд гэрээслэл хийсэн газар нотариат байхгүй бол баг, сумын Засаг даргаар гэрчлүүлнэ. Түүнчлэн дараах тохиолдолд гэрээслэлийг нотариатаар гэрчлүүлсэнтэй нэгэн адил үзнэ. Үүнд: 1. Цэргийн алба хаагчийн гэрээслэлийг түүний алба хааж байгаа цэргийн ангийн удирдлага гэрчилсэн; 2. Хорих газар хоригдож байгаа буюу ажиллаж байгаа иргэний гэрээслэлийг хорих ангийн дарга гэрчилсэн; 3. Хөлөг онгоцонд зорчиж яваа иргэн болон багийн гишүүдийн гэрээслэлийг онгоцны ахмад гэрчилсэн.

Нийгмийн халамжийн тэтгэврийг ямар иргэнд олгох вэ?

Нийгмийн халамжийн тэтгэвэрийг нийгмийн даатгалын тухай хууль тогтоомжид заасны дагуу бүрэн болон хувь тэнцүүлэн тогтоосон тэтгэвэр авах эрх үүсээгүй дараах иргэнд сар бүр олгоно. Үүнд: 1. эрэгтэй 60, эмэгтэй 55 болон түүнээс дээш настай иргэн; 2. насанд хүрсэн одой иргэн; 3. хөдөлмөрийн чадвараа 50 ба түүнээс дээш хувиар алдсан 16 насанд хүрсэн хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн; 4. тэжээгч нь нас барсан 18 хүртэлх насны хүүхэд; 5. 18 хүртэлх насны дөрөв ба түүнээс дээш хүүхэдтэй, өрх толгойлсон 45 насанд хүрсэн эх, 50 насанд хүрсэн эцэг.

Ахмад настны эрүүл мэндийг хамгаалах чиглэлээр төрөөс ямар ямар дэмжлэг үзүүлдэг вэ?

Ахмад настны тухай хуульд зааснаар ахмад настны эрүүл мэндийг хамгаалах чиглэлээр төрөөс дараахь дэмжлэг үзүүлнэ. Үүнд: • сум, тосгон, өрхийн эрүүл мэндийн төв нь ахмад настанд зориулж насжилтаас үүдэлтэй өвчлөлөөс урьдчилан сэргийлэх зөвлөгөө, сургалтыг улиралд нэгээс доошгүй удаа зохион байгуулах; • эмчилгээ, сувилгаа зайлшгүй шаардлагатай ахмад настанд эмнэлгийн байгууллагын дүгнэлтээр магадлан итгэмжлэгдсэн дотоодын рашаан сувилалд амарч сувилуулах тохиолдолд тээврийн хэрэгслийн нэг талын зардал, эрхийн бичгийн үнийн 50 хувийг, хүндэт донор ахмад настанд 100 хувийг жилд нэг удаа нөхөн олгох; • нийслэлээс 1000 километр ба түүнээс хол алслагдсан газарт байнга оршин суудаг ахмад настан аймгийн эрүүл мэндийн байгууллагын эмнэлэг хяналтын комиссын шийдвэрээр нийслэлд эмчлүүлэх, шинжилгээ хийлгэх тохиолдолд төрөлжсөн мэргэшлийн болон нэгдсэн эмнэлэг тухайн ахмад настанд дараалал харгалзахгүй үйлчилж, унааны нэг талын зардлыг жилд нэг удаа нөхөн олгох; • сум, тосгон, өрхийн эрүүл мэндийн төв нь хэвтрийн болон архаг өвчтэй, хөгжлийн бэрхшээлтэй ахмад настныг байнгын хяналтад авч, асран сувилах тусламж үзүүлэх явуулын үйлчилгээг ахмад эмч болон сувилагч, тусгайлан бэлтгэсэн сайн дурын ажилтныг оролцуулан зохион байгуулах; • гэрээр асруулж байгаа байнгын асаргаа шаардлагатай хөгжлийн бэрхшээлтэй ахмад настанд Нийгмийн халамжийн тухай хуулийн зааснаар онцгой тохиолдлын болон амьжиргааг дэмжих мөнгөн тусламж олгох; • ахмад настны эрүүл мэндийг хамгаалах зорилгоор аймаг, дүүргийн нэгдсэн эмнэлэгт ахмад настны кабинет, сум, тосгон, өрхийн эрүүл мэндийн төвд ахмад настны эмч, эсхүл ахмад настны эрүүл мэндийн чиглэлээр мэргэжил, ур чадвар эзэмшсэн эмч ажиллуулах. Мөн ахмад настанд хөнгөлөлттэй үнээр эм олгох бөгөөд хөнгөлөлттэй үнээр олгох эмийн нэр төрөл, хөнгөлөлтийн хэмжээг Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуулиар зохицуулна.

Миний бие автобусанд явж байгаад жолооч нь осол гаргасны улмаас биедээ хүнд гэмтэл авсан юм. Эмчилгээний төлбөрийг гаргуулах гэсэн боловч жолооч нь тухайн төлбөрийг төлөхгүй гээд байгаа юм. Яах ёстой вэ?

Монгол Улсын Иргэний хуулийн 498, 499 дүгээр зүйлд заасны дагуу автобусны компаниас эмчилгээний төлбөрийг нэхэмжлэх боломжтой юм. Учир нь жолооч нь тухайн автобусны баазтай хөдөлмөрийн гэрээгээр ажилладаг бөгөөд тухайн автобус нь автобус баазын эзэмшлийн автобус тул та автобусны компаниас зардлыг нэхэмжлэх боломжтой байна.