Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ гэж юу вэ?

Тодорхой боловсрол, тусгай мэргэжил үл шаардах энгийн ажилд Хөдөлмөр, нийгмийн зөвшлийн гурван талт үндэсний хорооноос хүн амын амьжиргааны өртгийн өөрчлөлт, эдийн засгийн өсөлт, хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшин зэрэг хүчин зүйлсийг харгалзан 2 жилд 1 удаа тогтоодог. 2020 оны 1 дүгээр сарын 1-ний өдрөөс хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг нэг цагт 2500 төгрөг буюу сард 420 мянган төгрөгөөр тогтоосон байна.

Ажил олгогчийн зүгээс нийгмийн даатгалын шимтгэлийг хугацаанд нь төлөөгүй тохиолдолд гомдол хаана гаргах вэ? Хэрэв нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөгч /ажил олгогч/ нь нийгмийн даатгалын шимтгэлийг эрх бүхий байгууллагын тогтоосон хугацаанд төлөөгүй бол ямар хариуцлага хүлээх вэ?

Ажилтны зүгээс өөрийн ажиллаж байгаа тухайн байгууллагадаа хандан нийгмийн даатгалын дэвтрээ бичүүлэх, баталгаажуулж өгөхийг шаардах эрхтэй бөгөөд уг шаардлагыг ажил олгогчийн зүгээс эс биелүүлвэл холбогдох хяналт, шалгалтын байгууллага болох ажил олгогч байгууллагын харьяа нийгмийн даатгалын хэлтэст гомдол гарган шийдвэрлүүлэх боломжтой. Зөрчлийн тухай хуульд зааснаар “нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөгч нь нийгмийн даатгалын шимтгэлийг эрх бүхий байгууллагын тогтоосон хугацаанд төлөөгүй бол учруулсан хохирол нөхөн төлбөрийг гаргуулж хүнийг тавин нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, хуулийн этгээдийг таван зуун нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно” гэж хуульчилсан. /Эрүүгийн хуулийн 5.3 дугаар зүйлийн 3 дахь хэсэгт зааснаар нэг нэгж нь нэг мянган төгрөгтэй тэнцүү байна./

Орон тооны цомхотгол /орон тоо хасагдсан/ үндэслэлээр ажлаасаа халагдсан тохиолдолд байгууллагаас тэтгэмж авах ёстой юу?

Хэрэв та Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.1-т заасан үндэслэлээр ажлаас халагдсан тохиолдолд Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 42 дугаар зүйлийн 42.1-т заасны дагуу нэг сар, түүнээс дээш хугацааны дундаж цалин хөлстэй тэнцэх тэтгэмжийг ажил олгогчоос авах боломжтой. Уг тэтгэмжээ ажил олгогч ажлаас халах үедээ өгөх ёстой бөгөөд Үүний зэрэгцээгээр та нийгмийн даатгалын санд 24 cap, түүнээс сүүлийн 9 cap нь тасралтгүй шимтгэл төлсөн бол ажлаас халагдсан тушаалаа авч нийгмийн даатгалын байгууллагад 14 хоногийн дотор материалаа бүрдүүлэн өгч ажлын 76 хоногоор тооцон ажилгүйдлийн тэтгэмж авах боломжтой.

Ганц бие иргэн хүүхэд үрчлэн авч болох уу?

Монгол Улсын Гэр бүлийн тухай хуулийн 57 дугаар зүйлийн 57.2 дахь хэсэгт “ганц бие, бусдын асрамжид байгаа 60-аас дээш настай төрөл, садан бус Монгол Улсын иргэн, 60-аас дээш настай гадаадын иргэн, эцэг, эх байх эрхээ хязгаарлуулсан, хасуулсан буюу хязгаарлуулж, хасуулж байсан, урьд нь үрчлэн авсан хүүхдээ өөрийн буруугаас буцаан өгсөн, ашиг хонжоо олох зорилготой, шүүхийн шийдвэрээр иргэний эрх зүйн эрхийн бүрэн чадамжгүй буюу хязгаарлагдмал чадамжтай гэж тооцогдсон, сүрьеэ, сэтгэцийн өвчтэй, согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис байнга хэрэглэдэг, эрүүгийн хэрэгт удаа дараа шийтгүүлсэн болон хорих ял эдэлж байгаа хүнд хүүхэд үрчлүүлэхийг хориглоно.” гэж заасан. Хуулийн энэхүү зохицуулалтаас үзэхэд ганц бие иргэн болон дээрх зүйлд заасан бусад үндэслэл байвал хүүхэд үрчлэн авах боломжгүй болно.

Манай компани хаягаа өөрчилсөн юм. Заавал бүртгэлд бүртгүүлэх ёстой юу?

Компанийн тухай хуулийн 10 дугаар зүйлийн 10.5-т зааснаар Компанийн хаягийн өөрчлөлтийг Хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлийн тухай хуульд заасны дагуу бүртгэх байгууллагад бүртгүүлнэ.

Хүүхдийн тэтгэмж тогтоолгох нэхэмжлэлийг хаана гаргах вэ?

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.4 дэх хэсэгт заасны дагуу тэжээн тэтгэхтэй холбогдсон нэхэмжлэлийг нэхэмжлэгчийн оршин суугаа газрын шүүхэд гаргана.

Албан татвар төлөгч гадаад улсад төлсөн татвараа хэрхэн хасаж тооцох вэ?

2020 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс дагаж мөрдөж буй Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 23 дугаар зүйлийн 23.1-д “Монгол Улсад байрладаг албан татвар төлөгчийн гадаад улсад ногдуулан төлсөн албан татварыг албан татвар төлөгчийн тухайн татварын жилийн төлбөл зохих албан татвараас хасаж тооцно” гэж зохицуулсан байна. Дараах тохиолдолд гадаад улсад төлсөн албан татварыг төлбөл зохих албан татвараас хасаж тооцохгүй: 1.гадаад улсад ногдуулан төлсөн боловч буцаан авах боломжтой; 2.гадаад улсад ногдуулан төлсөн албан татварын хүү, торгууль, алданги; 3.Монгол Улсын татварын хууль тогтоомжийн дагуу албан татвар ногдуулахгүй орлогод ногдуулан төлсөн албан татвар.

Манай байгууллагын нягтлан санхүүгийн мэдээллийг бусдад задруулсан байна. Энэ тохиолдолд ямар хуулиар хариуцлага хүлээлгэх вэ?

Зөрчлийн тухай хуулиар энэхүү асуудлыг аж ахуйн үйл ажиллагааны нууцад халдах гэж үзэх бөгөөд тус хуулийн 10.8 дугаар зүйлийн 1-д заасан “Аж ахуйн нэгж, байгууллага, банк, санхүүгийн үйл ажиллагааны нууцад хамаарах мэдээ, баримтыг хариуцсан ажилтан, албан тушаалтан, эсхүл хууль ёсны дагуу танилцсан этгээд, эсхүл уг мэдээ, баримтыг хууль бусаар олж авсан этгээд ашигласан, эсхүл бусдад тараасан, задруулсан бол хүнийг гурван зуун нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, хуулийн этгээдийг гурван мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно” гэсэн хариуцлагыг хүлээхэр байна.

Манай хоршоо дүрэмдээ өөрчлөлт оруулсан боловч бүртгүүлээгүй 1 сар өнгөрсөн юм. Одоо дүрмээ бүртгүүлж болох уу? Хариуцлага хүлээх үү?

Хуулийн этгээдийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 10.3-д “Энэ хуульд өөрөөр заагаагүй бол энэ хуулийн 10.1-д заасан мэдээлэлд өөрчлөлт оруулах тухай шийдвэр, бусад баримт бичгийг тухайн хуулийн этгээд ажлын 15 өдрийн дотор улсын бүртгэлийн байгууллагад хүргүүлнэ”. гэж заасан байна. Иймээс та дүрмийн өөрчлөлтийг 15 өдрийн дотор бүртгүүлэх ёстой байсан. Гэвч хуульд заасан хугацаанд дүрмийн өөрчлөлтөө бүртгүүлээгүй учраас Зөрчлийн тухай хуулийн 10.10 дугаар зүйлийн 1-д зааснаар “Дүрэмд орсон өөрчлөлтийг бүртгүүлэх журам зөрчсөн, эсхүл дүрэмд зааснаас өөр үйл ажиллагаа явуулсан бол хууль бусаар олсон хөрөнгө, орлогыг хурааж хүнийг таван зуун нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, хуулийн этгээдийг таван мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно” гэсэн хариуцлага хүлээхээр байна.

Шинээр компани байгуулж байгаа юм. Компанийн дүрэмдээ юу тусгах ёстой вэ?

Компанийн тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.2-т компанийн дүрэмд дараах зүйлийг заавал тусгахаар заасан. Үүнд: - компанийн бүрэн болон товчилсон оноосон нэр, түүний хэлбэрийг тодорхойлсон товчилсон ялгах тэмдэглэгээ; - компанийн зарласан болон гаргасан хувьцааны тоо, тэдгээрийн төрөл, нэрлэсэн үнэ, хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн хэмжээ; - компанийн дүрмээр давуу эрхийн хувьцааг зарласан нөхцөлд давуу эрхийн хувьцааны зарласан тоо, түүний эзэмшигчийн эрх; - хэрэв төлөөлөн удирдах зөвлөлтэй байхаар шийдвэрлэсэн бол төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүдийн тоо; - хувьцаа эзэмшигчдийн хурал, төлөөлөн удирдах зөвлөлийн энэ хуулиар тодорхойлсноос бусад бүрэн эрх; - компанийн үйл ажиллагааны чиглэл. Мөн Компанийн дүрэмд Иргэний хууль болон бусад хууль тогтоомжтой зөрчилдөөгүй зүйлийг тусгаж болно.

Манай компани 2015 оноос хойш ямар нэг үйл ажиллагаа явуулаагүй, татварын албанд Х тайлан гарган өгдөг байсан. 2020 оноос татварын тайлангаа ямар хугацаанд гарган өгөх вэ?

2020 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс дагаж мөрдөх Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.8-д Албан татвар төлөгч үйл ажиллагаа эрхлээгүй тухай тайлан гаргасан жилийн дараагийн татварын жилээс эхлэн жилд нэг удаа дараа оны 02 дугаар сарын 10-ны дотор харьяалах татварын албанд хүргүүлнэ гэж заасан байна.

Албан татвар төлөгч гадаад улсад төлсөн татвараа хэрхэн хасаж тооцох вэ?

2020 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс дагаж мөрдөж буй Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 23 дугаар зүйлийн 23.1-д “Монгол Улсад байрладаг албан татвар төлөгчийн гадаад улсад ногдуулан төлсөн албан татварыг албан татвар төлөгчийн тухайн татварын жилийн төлбөл зохих албан татвараас хасаж тооцно” гэж зохицуулсан байна. Дараах тохиолдолд гадаад улсад төлсөн албан татварыг төлбөл зохих албан татвараас хасаж тооцохгүй: 1.гадаад улсад ногдуулан төлсөн боловч буцаан авах боломжтой; 2.гадаад улсад ногдуулан төлсөн албан татварын хүү, торгууль, алданги; 3.Монгол Улсын татварын хууль тогтоомжийн дагуу албан татвар ногдуулахгүй орлогод ногдуулан төлсөн албан татвар.

Сонирхлын зөрчилтэй хэлцлийн талаар дэлгэрэнгүй тайлбарлаж өгнө үү.

Компанийн эрх бүхий албан тушаалтан, компанийн энгийн хувьцааны 20 буюу түүнээс дээш хувийг эзэмшигч болон түүний эхнэр, нөхөр, эцэг, эх, хүүхэд, ах, эгч, дүү болон түүнтэй нэгдмэл сонирхолтой этгээдүүд нь: 1.хэлцлийн нэг тал, эсхүл хэлцэлд төлөөлөгч буюу зуучлагчаар оролцож байгаа; 2.хэлцлийн нөгөө тал болон оролцож байгаа, эсхүл уг хэлцэлд төлөөлөгч буюу зуучлагчаар оролцож байгаа хуулийн этгээдийн албан тушаалтан, эсхүл энгийн хувьцааных нь /ногдол хувийн/ 20-иос дээш хувийг дангаараа буюу түүнтэй нэгдмэл сонирхолтой этгээдтэй хамтран эзэмшиж байгаа; 3.хэлцлийн нөгөө тал болон оролцож байгаа, эсхүл төлөөлөгч буюу зуучлагчаар оролцож байгаа хуулийн этгээдийн, толгойлох компанийн эрх бүхий албан тушаалтан, эсхүл уг компанийн энгийн хувьцаа ногдол хувийн 20 болон түүнээс дээш хувийг дангаар болон нэгдмэл сонирхолтой этгээдтэй хамтран эзэмшиж байгаа 4.хэлцлийн үр дүнд шууд буюу шууд бусаар эд хөрөнгө, эд хөрөнгийн болон мөнгөөр илэрхийлэгдэх бусад эрхийг худалдах болон худалдан авч байгаа нөхцөлд компанитай, эсхүл түүний хараат болон охин компанитай сонирхлын зөрчилтэй хэлцэл хийх сонирхол бүхий этгээдэд тооцно.

ББСБ-тай байгуулсан батлан даалтын гэрээгээр 10 сая төгрөгийн хэмжээнд батлан даалт гаргасан боловч зээлдэгчийн төлөх төлбөр нь 10 сая төгрөгөөс давсан юм. Гэтэл ББСБ нь бүх төлбөрийг хариуцах ёстой гэж шаардсан. Би батлан даагч гэдгээрээ бүгдийг нь төлөх ёстой юу? Сайн дураараа батлан даасан болохоор энэ мөнгөө буцааж нэхэж болох уу?

- Батлан даагч нь үүрэг гүйцэтгэгч /зээлдэгч/-ийн өмнөөс нөхөх хариуцлага хүлээдэг боловч батлан даалтын хэмжээ нь Иргэний хуулийн 460.4-т “Батлан даагч батлан даалтын гэрээнд заасан хэмжээгээр хариуцлага хүлээнэ.” гэж заасны дагуу таны батлан даах хариуцлагын хэмжээ нь ББСБ-тай байгуулсан батлан даалтын гэрээнд заасан үнийн дүнгээр хязгаарлагдана. Тиймээс батлан даалт гаргасан л бол бүх төлбөрийг хариуцах ёстой гэсэн шаардлага нь хуульд нийцэхгүй юм. Иргэний хуулийн 465.1-т “Батлан даагч үүрэг гүйцэтгэсэн бол энэхүү үүргийн талаарх үүрэг гүйцэтгүүлэгчийн бүх эрх түүнд шилжинэ ...” гэж заасны дагуу батлан даагч нь ББСБ-д төлсөн батлан даалтын төлбөрөө зээлдэгчээс гаргуулахаар шаардах эрхтэй байна.

Тэтгэвэрт гарсны дараа ажил, хөдөлмөр эрхэлж болох уу?

Тэтгэвэр авагч ахмад настан хөдөлмөр эрхэлж болно. Ахмад настан тэтгэвэр авч байгаа нь түүний цалин хөлсийг хязгаарлах үндэслэл болохгүй. Ажил олгогч нь ахмад настны хүсэлтээр түүний ажлын өдрийн үргэлжлэлийг хорогдуулах буюу эрүүл мэндэд нь харшлахгүй ажилд шилжүүлж болно.

Манай компани 2015 оноос хойш ямар нэг үйл ажиллагаа явуулаагүй, татварын албанд Х тайлан гарган өгдөг байсан. 2020 оноос татварын тайлангаа ямар хугацаанд гарган өгөх вэ?

2020 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс дагаж мөрдөх Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.8-д Албан татвар төлөгч үйл ажиллагаа эрхлээгүй тухай тайлан гаргасан жилийн дараагийн татварын жилээс эхлэн жилд нэг удаа дараа оны 02 дугаар сарын 10-ны дотор харьяалах татварын албанд хүргүүлнэ гэж заасан байна.

Хүүхэд хамгааллын тухай хуулийн 8.4-т “Сонин хэвлэл, телевиз, радио, цахим сүлжээ ашиглаж, хүүхдийн хувийн нууцад халдаж дуу, дуу-дүрсний, дүрсний бичвэр, гэрэл зураг тараасан, эсхүл гэмт хэрэг, зөрчил үйлдсэн гэж мэдээлсэн, олны өмнө гутаасан ажилтан, албан тушаалтан, иргэн, хуулийн этгээдэд хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэнэ” гэж заасан байдаг. Ямар хуульд ямар хариуцлага хүлээлгэх тухай заасан байдаг юм бол?

Сонин хэвлэл, телевиз, радио, цахим сүлжээ ашиглаж, хүүхдийн хувийн нууцад халдсан бол эрүүгийн хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэнэ. Өөрөөр хэлбэл, хуулиар хамгаалагдсан хувь хүний нууц (хүүхдийн хувийн нууц мөн адил хамаарна)-ыг хууль бусаар олж авсан, бусдад дамжуулсан бол дөрвөн зуун тавин нэгжээс таван мянга дөрвөн зуун нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох, эсхүл хоёр зуун дөчин цагаас долоон зуун хорин цаг хүртэл хугацаагаар нийтэд тустай ажил хийлгэх, эсхүл нэг сараас нэг жил хүртэл хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах ял шийтгэнэ. Энэхүү үйлдлийг харилцаа холбоо, цахим хэрэгсэл ашиглаж, эрх бүхий албан тушаалтан хуульд заасан үндэслэл, журмыг зөрчиж үйлдсэн бол таван мянга дөрвөн зуун нэгжээс хорин долоон мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох, эсхүл нэг жилээс таван жил хүртэл хугацаагаар зорчих эрхийг хязгаарлах, эсхүл нэг жилээс таван жил хүртэл хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ. Зөрчлийн тухай хуульд заасны дагуу хүүхдийн зөвшөөрөлгүй гэрэл зураг авах, дууны, дүрсний, дуу-дүрсний бичлэг хийсэн тохиолдолд хүнийг хоёр зуун нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, хуулийн этгээдийг хоёр зуун мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох арга хэмжээ авна. (нэг нэгж нь 1000 төгрөгтэй тэнцэнэ) Хүүхдийг гэмт хэрэг, зөрчил үйлдсэн гэж худал мэдээллийг нийтэд дэлгэсэн, эсхүл мэдээллийн хэрэгсэл, нийтийн сүлжээгээр тараасан бол хүнийг хоёр мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр, хуулийн этгээдийг хорин мянган нэгжтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох арга хэмжээ авна.