Ажилтныг дээд боловсролгүй гэдэг шалтгаанаар ажлаас халж болох уу?

Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.2 дахь хэсэгт заасны дагуу ажилтан мэргэжил, ур чадвар, эрүүл мэндийн хувьд гүйцэтгэж байгаа ажил, албан тушаалдаа тэнцэхгүй болсон нь тогтоогдсон тохиолдолд ажил олгогчийн санаачилгаар хөдөлмөрийн гэрээ цуцална. “Ажилтан мэргэжил, ур чадвар, эрүүл мэндийн хувьд гүйцэтгэж байгаа ажил, албан тушаалдаа тэнцэхгүй болсон нь тогтоогдсон” гэдгийг ажилтны энэ байдлын талаар салбарын буюу тухайн байгууллагын мэргэжил, ур чадварын түвшин тогтоох комисс, аттестатчиллын комисс болон эмнэлэг хөдөлмөрийн магадлах комиссын албан ёсны дүгнэлт, шийдвэр гарсан байхыг ойлгоно. Харин хуульд өөрөөр заагаагүй бол боловсролын үнэмлэхгүй буюу дээд боловсролгүй гэх зэрэг шалтгаан нь ажил олгогчоос ажилтныг мэргэжил, ур чадварын хувьд гүйцэтгэж байгаа ажил, албан тушаалдаа тэнцэхгүй гэж үзэх, ажилтантай байгуулсан хөдөлмөрийн гэрээг цуцлах үндэслэл болохгүй.

Тэтгэвэрт гарчхаад эргээд ажиллаж байгаа хүнд амралтын хоногийг хэрхэн бодох вэ?

Тэтгэвэрт гарсан хүний амралтыг тооцохдоо Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 79-р зүйлээр зохицуулна. Өөрөөр хэлбэл ажилласан жилийг тооцож амралтын хоног олгоно.

Хөдөлмөрийн гэрээ хугацаатай байж болох уу?

Хөдөлмөрийн гэрээ нь хугацаатай буюу хугацаагүй байна. Байнгын ажлын байранд хөдөлмөрийн гэрээг талууд харилцан тохиролцсоноор хугацаатай байгуулж болно. Мөн Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 23.2.3-т ажил, албан тушаал нь хууль болон бусад шийдвэрийн үндсэн дээр хэвээр хадгалагдаж байгаа ажилтны оронд ажиллах ажилтантай эзгүй байгаа ажилтныг ажилдаа эргэж орох хүртэл, улирлын болон түр ажилд тухайн ажлын үргэлжлэх хугацаагаар, шинээр орж байгаа ажилтан болон дагалдан суралцагчтай ажил олгогчоос хөдөлмөрийн дотоод журмаараа тогтоосон туршилтын болон дагалдан ажиллуулах хугацаагаар гэж заасан байдаг.

Үрчлэлтийг хүчингүйд тооцож болох уу?

Үрчлэгч нь эцэг, эх байх эрхээ урвуулан ашигласан, хүүхэдтэй хэрцгий харьцсан, хуурамч бичиг баримт бүрдүүлэн үрчлэн авах шийдвэр гаргуулсан, ганц бие, бусдын асрамжид байгаа 60-аас дээш настай төрөл, садан бус Монгол Улсын иргэн, 60-аас дээш настай гадаадын иргэн, эцэг, эх байх эрхээ хязгаарлуулсан, хасуулсан буюу хязгаарлуулж, хасуулж байсан, урьд нь үрчлэн авсан хүүхдээ өөрийн буруугаас буцаан өгсөн, ашиг хонжоо олох зорилготой, шүүхийн шийдвэрээр иргэний эрх зүйн эрхийн бүрэн чадамжгүй буюу хязгаарлагдмал чадамжтай гэж тооцогдсон, сүрьеэ, сэтгэцийн өвчтэй, согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис байнга хэрэглэдэг, эрүүгийн хэрэгт удаа дараа шийтгүүлсэн болон хорих ял эдэлж байгаа этгээд гэдэг нь илэрсэн тохиолдолд төрүүлсэн эцэг, эх, сонирхогч бусад этгээд, хүүхдийн эрх, ашиг сонирхлыг хамгаалах байгууллага, 14 нас хүрсэн хүүхдийн өөрийн нэхэмжлэлээр шүүх үрчлэлтийг хүчингүйд тооцно. Түүнчлэн шаардлагатай гэж үзвэл бусад үндэслэлээр шүүх үрчлэлтийг хүчингүйд тооцож болно.

Монгол Улсын харьяат хүүхэд Гадаадын иргэнд үрчлүүлэхэд тухайн гадаад улсын харьяат болох уу?

Гэр бүлийн тухай хуулийн 58 дугаар зүйлийн 58.9 дэх хэсэгт заасны дагуу үрчлэгдсэн хүүхэд нь 16 нас хүртэл Монгол Улсын харьяат хэвээр байх бөгөөд 16 нас хүрсний дараа өөрийн харьяатыг сонгох эрхтэй болдог. Хэрэв гадаадын иргэн, эхнэр, нөхөр нь Монгол Улсын харьяат хүүхэд үрчлэн авах үед түүний иргэний харьяаллыг өөрчлөх хүсэлт гаргавал үрчлүүлж буй эцэг эхийн саналыг харгалзан тухайн хүүхдийн иргэний харьяаллыг шийдвэрлэж болно.

Гэр бүлийн гишүүний хуваарьт хөрөнгөд ямар эд хөрөнгө хамаардаг юм бэ?

Иргэний хуулийн 127 дугаар зүйлд зааснаар Гэр бүлийн гишүүний дараахь хөрөнгийг хамтран өмчлөх дундын өмчлөлд шилжүүлэхээр тохиролцоогүй бол хуваарьт хөрөнгөд хамаарна гэж заасан байна. Үүнд: - гэрлэхийн өмнө олж авсан эд хөрөнгө, мөнгөн хуримтлал, эд хөрөнгийн эрх; - өв, бэлэглэлийн журмаар шилжүүлэн авсан мөнгөн хуримтлал, эд хөрөнгө, эд хөрөнгийн эрх, тэдгээрийг худалдсан, арилжсаны үр дүнд олж авсан эд хөрөнгө, мөнгө; - амин хувийн хэрэгцээг хангахад зориулсан эд хөрөнгө; - оюуны өмчлөлийн зүйлийн үнэ буюу зохиогчийн шагнал; - хувийн авъяас, чадвар, ололт амжилтыг сайшаан шагнасны орлого; - хуваарьт эд хөрөнгөөрөө олж авсан, мэргэжлийн үйл ажиллагаагаа явуулахад шаардагдах хөрөнгө, мөнгө гэж тус тус заасан бөгөөд гэр бүлийн гишүүн хуваарьт эд хөрөнгөө өөрийн үзэмжээр эзэмшиж, ашиглаж, захиран зарцуулах эрхтэй.

Компанийн төлөөлөгчийн газар гэж ямар газар байдаг вэ?

Компанийн төлөөлөгчийн газар нь компанийн оршин байгаа газраас өөр газар байрладаг нэгж бөгөөд компанийн хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалах, компанийн нэрийн өмнөөс хэлцэл хийх зэрэг эрх зүйн төлөөллийн үйл ажиллагаа явуулах ба хуулийн этгээдийн эрхийг эдлэхгүй бөгөөд түүнийг байгуулсан компаниас баталсан журмын дагуу үйл ажиллагаагаа эрхлэн явуулдаг.

Компанийн салбар гэж юуг хэлэх вэ?

Компанийн салбар нь компанийн оршин байгаа газраас өөр газар байрладаг нэгж бөгөөд компанийн үндсэн чиг үүргийг бүхэлд нь буюу зарим хэсгийг нь, түүнчлэн төлөөлөгчийн газрын үүргийг гүйцэтгэж болох ба хуулийн этгээдийн эрхийг эдлэхгүй бөгөөд түүнийг байгуулсан компаниас баталсан журмын дагуу үйл ажиллагаагаа эрхлэн явуулдаг.

Хязгаарлагдмал хариуцлагатай компанийн өв залгамжлагчийг ямар хугацаанд бүртгүүлэх вэ?

Монгол Улсын Иргэний хуулийн 531 дүгээр зүйлийн 531.2. “Хууль ёсны өвлөгчид өвлөх эрхийн гэрчилгээг өв нээгдсэнээс хойш нэг жил өнгөрсний дараа олгоно” гэж заасан. Үүний дараа Хуулийн этгээдийн бүртгэлийн газарт хандаж зохих журмын дагуу бүртгэл хийлгэнэ.

Манай компани 2015 оноос хойш ямар нэг үйл ажиллагаа явуулаагүй, татварын албанд Х тайлан гарган өгдөг байсан. 2020 оноос татварын тайлангаа ямар хугацаанд гарган өгөх вэ?

2020 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс дагаж мөрдөх Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 26 дугаар зүйлийн 26.8-д Албан татвар төлөгч үйл ажиллагаа эрхлээгүй тухай тайлан гаргасан жилийн дараагийн татварын жилээс эхлэн жилд нэг удаа дараа оны 02 дугаар сарын 10-ны дотор харьяалах татварын албанд хүргүүлнэ гэж заасан байна.

Иргэн 0,07 га-аас илүү хэмжээний газар эзэмших боломжтой юу?

Монгол улсын иргэн газар эзэмших асуудлыг Газрын тухай хуулиар зохицуулдаг. Тус хуульд зааснаар иргэнд гэр бүлийнх нь хамтын хэрэгцээнд зориулан хувийн гэр, орон сууцны хашаа барих зориулалтаар үнэ төлбөргүй эзэмшүүлэх газрын хэмжээ 0,07 га-гаас илүүгүй байна. Харин 0,07-гаас илүү хэмжээтэй газрыг иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагад газар эзэмшүүлэх асуудлыг тухайн шатны Засаг дарга дуудлага худалдаа, төсөл шалгаруулах зарчмаар шийдвэрлэнэ. Дуудлага худалдаа, төсөл шалгаруулах журмыг Засгийн газраас баталсан байдаг. Тус журмыг www.legalinfo.mn сайтаас үзэх боломжтой. Орон нутгийн иргэд Улаанбаатар хотод газар эзэмших боломжгүй ба харин Улаанбаатар хотын иргэд орон нутагт газар эзэмших боломжтой байна.

Гадаадад ажиллаж, амьдарч байгаа Монол Улсын иргэн газар өмчилж авах эрхтэй юу?

Монгол Улсын харъяатаас гараагүй, Монгол Улсын иргэн гэдгийг нотлох баримт бичигтэй бол газар өмчмлж авах эрхтэй. Гадаадад ажиллаж амьдарч байгаа иргэн газар өмчилж авах эрхээ өөрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөр дамжуулан хэрэгжүүлэх боломжтой юм. Итгэмжлэлийг “Нотариатын тухай хууль”-ийн 4 дүгээр зүйлд зааснаар тухайн улс дахь Монгол Улсын дипломат төлөөлөгчийн болон консулын газраар гэрчлүүлэн ирүүлснээр итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч нь гадаадад оршн сууж байгаа иргэний нэр дээр газар өмчилж авахыг хүссэн өргөдөл гаргах эрхтэй болно.

Албан татвар төлөгч гадаад улсад төлсөн татвараа хэрхэн хасаж тооцох вэ?

2020 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс дагаж мөрдөж буй Аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 23 дугаар зүйлийн 23.1-д “Монгол Улсад байрладаг албан татвар төлөгчийн гадаад улсад ногдуулан төлсөн албан татварыг албан татвар төлөгчийн тухайн татварын жилийн төлбөл зохих албан татвараас хасаж тооцно” гэж зохицуулсан байна. Дараах тохиолдолд гадаад улсад төлсөн албан татварыг төлбөл зохих албан татвараас хасаж тооцохгүй: 1.гадаад улсад ногдуулан төлсөн боловч буцаан авах боломжтой; 2.гадаад улсад ногдуулан төлсөн албан татварын хүү, торгууль, алданги; 3.Монгол Улсын татварын хууль тогтоомжийн дагуу албан татвар ногдуулахгүй орлогод ногдуулан төлсөн албан татвар.

Сонирхлын зөрчилтэй хэлцлийн талаар дэлгэрэнгүй тайлбарлаж өгнө үү.

Компанийн эрх бүхий албан тушаалтан, компанийн энгийн хувьцааны 20 буюу түүнээс дээш хувийг эзэмшигч болон түүний эхнэр, нөхөр, эцэг, эх, хүүхэд, ах, эгч, дүү болон түүнтэй нэгдмэл сонирхолтой этгээдүүд нь: 1.хэлцлийн нэг тал, эсхүл хэлцэлд төлөөлөгч буюу зуучлагчаар оролцож байгаа; 2.хэлцлийн нөгөө тал болон оролцож байгаа, эсхүл уг хэлцэлд төлөөлөгч буюу зуучлагчаар оролцож байгаа хуулийн этгээдийн албан тушаалтан, эсхүл энгийн хувьцааных нь /ногдол хувийн/ 20-иос дээш хувийг дангаараа буюу түүнтэй нэгдмэл сонирхолтой этгээдтэй хамтран эзэмшиж байгаа; 3.хэлцлийн нөгөө тал болон оролцож байгаа, эсхүл төлөөлөгч буюу зуучлагчаар оролцож байгаа хуулийн этгээдийн, толгойлох компанийн эрх бүхий албан тушаалтан, эсхүл уг компанийн энгийн хувьцаа ногдол хувийн 20 болон түүнээс дээш хувийг дангаар болон нэгдмэл сонирхолтой этгээдтэй хамтран эзэмшиж байгаа 4.хэлцлийн үр дүнд шууд буюу шууд бусаар эд хөрөнгө, эд хөрөнгийн болон мөнгөөр илэрхийлэгдэх бусад эрхийг худалдах болон худалдан авч байгаа нөхцөлд компанитай, эсхүл түүний хараат болон охин компанитай сонирхлын зөрчилтэй хэлцэл хийх сонирхол бүхий этгээдэд тооцно.

ББСБ-тай байгуулсан батлан даалтын гэрээгээр 10 сая төгрөгийн хэмжээнд батлан даалт гаргасан боловч зээлдэгчийн төлөх төлбөр нь 10 сая төгрөгөөс давсан юм. Гэтэл ББСБ нь бүх төлбөрийг хариуцах ёстой гэж шаардсан. Би батлан даагч гэдгээрээ бүгдийг нь төлөх ёстой юу? Сайн дураараа батлан даасан болохоор энэ мөнгөө буцааж нэхэж болох уу?

- Батлан даагч нь үүрэг гүйцэтгэгч /зээлдэгч/-ийн өмнөөс нөхөх хариуцлага хүлээдэг боловч батлан даалтын хэмжээ нь Иргэний хуулийн 460.4-т “Батлан даагч батлан даалтын гэрээнд заасан хэмжээгээр хариуцлага хүлээнэ.” гэж заасны дагуу таны батлан даах хариуцлагын хэмжээ нь ББСБ-тай байгуулсан батлан даалтын гэрээнд заасан үнийн дүнгээр хязгаарлагдана. Тиймээс батлан даалт гаргасан л бол бүх төлбөрийг хариуцах ёстой гэсэн шаардлага нь хуульд нийцэхгүй юм. Иргэний хуулийн 465.1-т “Батлан даагч үүрэг гүйцэтгэсэн бол энэхүү үүргийн талаарх үүрэг гүйцэтгүүлэгчийн бүх эрх түүнд шилжинэ ...” гэж заасны дагуу батлан даагч нь ББСБ-д төлсөн батлан даалтын төлбөрөө зээлдэгчээс гаргуулахаар шаардах эрхтэй байна.

Хуулиар хамгаалагдах зохиогчийн эрхэд юу юу хамаардаг вэ?

Зохиогчийн эрх болон түүнд хамаарах эрхийн тухай хуульд зааснаар дараах бүтээлийг зохиогчийн эрхээр хамгаална: • шинжлэх ухаан, утга зохиолын бичмэл буюу аман бүх төрлийн бүтээл, түүнчлэн компьютерын программ; • хөгжмийн урлагийн үгтэй болон үггүй бүх төрлийн бүтээл; • дүрслэх урлагийн бүх төрлийн бүтээл; • чимэглэх болон хавсарга урлаг, тайз чимэглэлийн бүтээл; • архитектурын бүтээл, уран баримал, уран барилга; • бүжгийн урлагийн бүх төрлийн бүтээл, уран нугаралт, пантомим; • жүжиг, хөгжимт жүжиг, тайзны урлагийн бүх төрлийн бүтээл; • гэрэл зургийн болон түүнтэй төсөөтэй аргаар туурвисан бүх төрлийн бүтээл; • дуу авиа бүхий дүрст бүтээл; • үүсмэл бүтээл; • материалыг нь сонгон түүвэрлэх, байршуулах зэргээр бүтээлч хөдөлмөрийн үр дүнд бий болсон, өөрийн бүтэц агуулгаараа оюуны бүтээлд тооцогдох тайлбар толь, лавлах, зохиолын цоморлиг, өгөгдөхүүн-мэдээллийн сангийн бусад эмхэтгэлүүд; • ардын урлагийн бүтээлд тулгуурлан туурвисан үүсмэл бүтээл.

Оюуны өмчийг заавал бүртгүүлж байж хамгаалалт үүсдэг үү?

Зохиогчийн эрх болон түүнд хамаарах эрхийн тухай хуульд зааснаар зохиогчийн эрх үүсэх болон түүнийг хэрэгжүүлэхэд баталгаажуулалт шаардахгүй. Харин зохиогч хүсвэл өөрийн бүтээл, түүнтэй холбоотой бүтээл ашиглах онцгой эрхийг бусдад шилжүүлэх гэрээ, хэлцлийг оюуны өмчийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагад сайн дурын үндсэн дээр бүртгүүлж болдог.

Гэмт хэргийн талаарх гомдол, мэдээллийг хэрхэн гаргах вэ?

Гэмт хэргийн талаарх гомдол, мэдээллийг иргэн амаар эсхүл бичгээр гаргаж болно. Бичгээр гаргасан гомдол, мэдээлэлд гомдол гаргагч, эсхүл мэдээлэл өгсөн хүн гарын үсэг зурсан байна. Биечлэн эсхүл харилцаа холбооны хэрэгсэл ашиглан гаргасан гомдол мэдээллийг тэмдэглэл үйлдэж хүлээн авах ба түүнд тэмдэглэл үйлдсэн хүн гарын үсэг зурна.