Хөдөлмөрийн гэрээг харилцан тохиролцсоны үндсэн дээр дуусгавар болгосон тохиолдолд ажлаас чөлөөлж болох уу, тэтгэвэр тогтоолгоод ажиллаж байгаа ажилтанг ажлаас халахдаа ямар эрх зүйн үндэслэлээр халах вэ?

Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 37 дугаар зүйлийн 37.1-д Хөдөлмөрийн гэрээг дуусгавар болгох үндэслэлийг зааж өгсөн бөгөөд 37.1.1-д талууд харилцан тохиролцож гэрээг дуусгавар болгож болохоор заасан байна. Мөн хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1.3-д зааснаар 60 нас хүрч өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох эрх үүссэн тохиолдолд ажил олгогч өөрийн санаачилгаар ажилтантай байгуулсан хөдөлмөрийн гэрээг цуцлах эрхтэй байна.

Ээлжийн амралтаа өнгөрсөн жил дутуу эдэлсэн бөгөөд энэ жил үлдсэн амралтаа нэмүүлэн зохицуулах боломжтой юу?

Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 79.4-т “Ажилтан өөрийн хүсэлтээр ээлжийн амралтыг тухайн жилдээ багтаан хэсэгчлэн эдлэж болно” хэмээн заасан байна. Энэ нь тухайн ажилтан ээлжийн амралтын тухайн жилдээ багтаан хувааж авах боломжтой байгаа юм. Гэхдээ тухайн жилдээ авч чадаагүй ээлжийн амралтын дараа жил нь нөхөж авахтай холбоотой харилцааг хуулиар зохицуулаагүй байна.

Гадаадын иргэнийг ажлын байраар хангахдаа аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэн хэдэн төгрөгийг ажлын байрны төлбөрт төлдөг вэ?

Аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэн нь гадаадын иргэнийг ажлын байраар хангаж, орлого бүхий ажил, үйлчилгээ эрхлүүлэхдээ ажлын байрны төлбөрийн хэмжээ нь 1 сард гадаадын иргэн бүрт Монгол Улсын Засгийн газраас тогтоосон хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 2 дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцүү төлбөр төлдөг

Эцэг эх нь хоёулаа Монгол улсын иргэн гэтэл хүүхэд нь өөр улсад төрсөн байна. Энэ тохиолдолд харьяатын яаж шийдвэрлэх вэ?

Харьяатын тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1-т “Эцэг эх нь хоёулаа Монгол Улсын харьяат байсан үед төрсөн хүүхэд Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт буюу түүний гадна төрснөөс хамаарахгүй Монгол Улсын харьяат байна” гэсний дагуу ётухайн хүүхэд нь Монгол улсын харьяат байна.

Би нөхөртэйгээ гэрлэлтээ бүртгүүлээгүй юмаа. Бидний дундаас нэг хүүхэд төрсөн. Гэрлэлтээ бүртгүүлээгүй үед шүүхээр хүүхэддээ тэтгэлэг тогтоолгох боломжтой юу? Юу анхаарах ёстой вэ?

Гэр бүлийн тухай хуульд гэрлэлтээ бүртгүүлээгүй хүмүүсийн дундаас төрсөн хүүхэд нь гэрлэлтээ бүртгүүлсэн гэр бүлээс төрсөн хүүхэдтэй адил эрх эдэлж, үүрэг хүлээдэг учир хүүхэддээ тэтгэлэг тогтоолгох боломжтой. Хүүхэд эцгээрээ овоглодог бол эсхүл хүүхдийн эцэг мөн эсэх тал дээр маргаангүй бол эцэг тогтоолгох шаардлагагүй юм. Харин хүүхдийн эцэг мөн эсэх дээр маргаантай бол хүүхдийн тэтгэлэг тогтоолгох, эцэг тогтоолгох нэхэмжлэлийг хамт гаргах нь зүйтэй. Хүүхдийн тэтгэлэг тогтоолгох нэхэмжлэлийг өөрийн оршин суугаа газрын иргэний хэргийн анхан шатны шүүхэд гаргана. Нэхэмжлэлд дараахь баримтуудыг хавсаргана. Үүнд: нэхэмжлэл, улсын тэмдэгтийн хураамж төлсөн баримт, хорооны засаг даргын тодорхойлолт, хүүхдийн төрсний гэрчилгээний хуулбар, Хүүхэд эрүүл өсөн бойжиж байгаа талаарх тодорхойлолтыг өрхийн эмнэлэгээс авах, сургуулийн тодорхойлолт зэрэг баримтуудыг бүрдүүлнэ.

Сайн байна уу? Миний охин одоо 14 настай жирэмсэн. Төрөөд хүүхдийг нь би өөрийн нэр дээрээ авахад хаана хандах вэ?, жирэмсний амралт гэж надад олгогдох уу? бүрдүүлэх бичиг баримт гэж байдаг уу?

Хүүхдийг тэдний ашиг сонирхлын үүднээс үрчлүүлэх бөгөөд хүүхэд үрчлэх, үрчлүүлэхэд дараах ерөнхий нөхцөлийг хангасан байна. ҮҮНД: 1. Хүүхдээ үрчлүүлэх тухай эцэг, эхийн зөвшөөрөл болон хүүхэд үрчлэн авах тухай хүсэлтийг бичгээр гаргаж, нотариатаар, гэрчлүүлсэн байна. 2. Гэрлэгчдийн хэн нэг нь хүүхэд үрчлэн авч байгаа бол энэ тухай зөвшөөрлийг эхнэр буюу нөхрөөсөө авна. 3. Долоон нас хүрсэн хүүхдээс өөрийн зөвшөөрлийг авна. 4. Үрчлэн авахыг хүсэгч нь хүүхдийн оршин суугаа сум, дүүргийн Засаг даргад хүүхэд үрчлэн авах тухай хүсэлтээ гаргана. 5. Сум, дүүргийн Засаг дарга хүүхэд үрчлэн авах тухай хүсэлтийг хянан үзэж, үрчлүүлэх эсэх тухай шийдвэрийг 20 хоногт багтаан гаргана. 6. Хүүхэд үрчилсэн тухай шийдвэрийг үндэслэн иргэний гэр бүлийн бүртгэлийн ажилтан хүүхэд үрчилснийг бүртгэнэ. 7. Үрчлэгч нь насанд хүрсэн, иргэний эрх зүйн эрхийн бүрэн чадамжтай, хүүхдийг тэжээн тэтгэж, өсгөн хүмүүжүүлэх зохих боломжтой байх шаардлагыг хангахаас гадна үрчлэн авсан эцэг, эх нь төрсөн эцэг, эхийн адил эрх эдэлж, үүрэг хүлээнэ. 8. Харин ганц бие, бусдын асрамжид байгаа 60-аас дээш настай төрөл, садан бус Монгол Улсын иргэн, 60-аас дээш настай гадаадын иргэн, эцэг, эх байх эрхээ хязгаарлуулсан, хасуулсан буюу хязгаарлуулж, хасуулж байсан, урьд нь үрчлэн авсан хүүхдээ өөрийн буруугаас буцаан өгсөн, ашиг хонжоо олох зорилготой, шүүхийн шийдвэрээр иргэний эрх зүйн эрхийн бүрэн чадамжгүй буюу хязгаарлагдмал чадамжтай гэж тооцогдсон, сүрьеэ, сэтгэцийн өвчтэй, согтууруулах ундаа, мансууруулах бодис байнга хэрэглэдэг, эрүүгийн хэрэгт удаа дараа шийтгүүлсэн болон хорих ял эдэлж байгаа хүнд хүүхэд үрчлүүлэхийг хориглоно. Ийм шаардлагууд тавигддаг. Жирэмсний амралтын тухайд: Хөдөлмөрийн тухай хууль болон Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэвэр, тэтгэмжийн тухай хуульд жирэмсэн болон амаржсан эхэд л жирэмсний амралт, түүнтэй холбогдох тэтгэмжийг олгохоор зохицуулсан учир энэхүү тэтгэмж, амралт нь танд олгогдохгүй. Харин хөдөлмөрийн тухай хуулийн 106.1 “Ажил олгогч нь амаржсаны болон ээлжийн амралтаа эдэлсэн, гурав хүртэлх насны хүүхэдтэй эх эцэг өөрөө хүсвэл түүнд хүүхэд асрах чөлөө олгоно. Мөн 3 хүртэл насны хүүхэдтэй эцэг өөрөө хүсвэл чөлөө авч болно.” 106.3.-т Энэ хуулийн 106.1, 106.2 нь хүүхэд үрчлэн авсан эцэг, эхэд нэгэн адил хамаарна гэж заасан. . Үүний дагуу байгууллагынхаа удирдлагуудад хүсэлт гаргаж хүүхэд асрах чөлөө авч болно.

Манай компанийн гүйцэтгэх удирдлагын буруутай үйл ажиллагааны улмаас компани их хэмжээний хохирол учирсан. Энэ тохиолдолд хувьцаа эзэмшигчид шүүхэд хандаж болох уу?

Компанийн тухай хуулийн 84 дүгээр зүйлийн 84.7-д “Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүн, гүйцэтгэх удирдлага нь энэ хуулийн 84.4-т заасан үүргээ биелүүлээгүй бол компанийн хувьцаа эзэмшигч уг албан тушаалтнаар компанид учруулсан хохирлыг нөхөн төлүүлэхээр шүүхэд нэхэмжлэл гаргах эрхтэй.” гэж зааснаар шүүхэд нэхэмжлэл гаргах эрхтэй.

Сайн байна уу? Компанийн гүйцэтгэх удирдлага болон эрх бүхий албан тушаалтнууд богино хугацаанд томилогдон ажиллах үедээ (Байгууллагын санхүүг захиран зарцуулах эрх бүхий этгээдүүд) батлан даагчтай байж болох уу?

Байж болно. Батлан даагчийн хууль зүйн зохицуулалт нь иргэний хуулиар зохицуулагддаг бөгөөд хориглосон зохицуулалт байхгүй юм.

Хувийн компанид эхнэр, нөхөр, төрөл садангийн хүмүүс хөрөнгө мөнгө захиран зарцуулах ажилд хамт ажиллаж болох уу?

Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 27 дугаар зүйлд 27.1-д зааснаар Төрийн өмчийн болон төрийн өмчийн оролцоотой /51 буюу түүнээс дээш хувьтай/ хуулийн этгээдэд нэг гэр бүлийн буюу төрөл садангийн хүмүүс хөрөнгө мөнгө захиран зарцуулах ажил, албан тушаал хамт ажиллахыг хориглодог. Компанийн тухай хуулиар энэ талаар тусгайлсан зохицуулалт байхгүй.

Урьдчилан шийдвэрлэх ажиллагаа явуулах шаардлагагүй актад хэзээ нэхэмжлэл гаргах вэ?

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.3-д зааснаар шүүхэд шууд хандахаар хуульд заасан бол тухайн хуульд заасан хугацаанд, хэрэв хугацаа заагаагүй бол шийдвэрийг мэдэгдсэнээс хойш 30 хоногийн дотор шүүхэд нэхэмжлэл гаргана.

Захиргааны хэргийн шүүхэд хэзээ нэхэмжлэл гаргах вэ?

Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 14 дүгээр зүйлийн 14.1-д зааснаар Хуульд өөрөөр заагаагүй, захиргааны үйл ажиллагаанд гомдол гаргах ажиллагаа Захиргааны ерөнхий хуульд заасан журмын дагуу явагдсан бол шийдвэрийг мэдэгдсэнээс хойш захиргааны хэргийн шүүхэд 30 хоногийн дотор нэхэмжлэл гаргана.

Захиргааны хэм хэмжээний акт гэж юу вэ?

Захиргааны ерөнхий хуулийн 59 дугаар зүйлийн 59.1-д зааснаар Захиргааны хэм хэмжээний акт гэж хуулиар тусгайлан эрх олгогдсон захиргааны байгууллагаас нийтээр заавал дагаж мардүүлэхээр гаргасан, гадагш чиглэсэн, үйлчлэл нь байнга давтагдах шинжтэй шийдвэрийг ойлгоно.

Зээлийн гэрээг ямар хэлбэрээр байгуулах ёстой вэ?

Зээлийн гэрээг бичгээр байгуулна. Иргэд хоорондын энгийн зээлийн гэрээг амаар байгуулж болох боловч маргаан үүссэн тохиолдолд талуудын хоорондын асуудлыг шийдвэрлэхэд хүндрэл учрах нь бий. Амаар байгуулсан гэрээний зохицуулалтыг нотлох боломжгүй байхаас гадна хүү, алданги тооцох боломжгүй. Иймээс хүү тогтоосон зээлийн гэрээг заавал бичгээр байгуулсан байх шаардлагатай.

Сайн байна уу? Би 2014 онд хүнээс 50 ширхэг, нэг нь 40,000 төгрөгийн үнэтэй нийт 2,000,000 төгрөгийн эрүүл мэндийн бүтээгдэхүүн авсан. Тухайн үед зээлийн хүү, алданги төлөх талаар тохиролцоогүй. Бараагаа борлуулсны дараа мөнгөө өгнө гэж тохирсон боловч одоо надаас зээлийн гэрээний хүү, алданги нийт 7,320,000 төгрөг нэхэмжилж байна. Бидний хооронд ямар нэгэн гэрээ байгуулагдаагүй.

Талуудын хооронд хүү, алдангийн асуудлыг тохиролцоогүй гэж ойлголоо. Иргэний хуулийн 232 дугаар зүйлийн 232.3, 232.6-д заасны анзын гэрээг бичгээр байгуулах бөгөөд гэрээг бичгээр байгуулаагүй бол алданги шаардах эрхгүй гэж заасан. Иймд талууд гэрээг бичгээр байгуулаагүй, хүүгийн талаар тохиролцоогүй тул нэхэмжлэгч нь хүү, алданги шаардах эрхгүй. Мөн Иргэний хуулийн 78 дугаар зүйл, 79 дүгээр зүйлд нэхэмжлэгчийн шаардлага гаргах хөөн хэлэлцэх хугацааны талаар зохицуулсан бөгөөд гэрээний үүрэг шаардах хөөн хэлэлцэх хугацаа 3 жил байна гэж заасан. Асуултад 2014 оноос хойш төлбөр төлсөн эсэх?, төлбөр төлж байсан бол хамгийн сүүлд хэзээ төлбөр төлсөн?, нэхэмжлэгч нь энэ бүх хугацаанд цагдаа, шүүхэд өргөдөл гомдол гаргаж шийдвэрлүүлж байсан эсэх нь тодорхойгүй байна. Иймд хөөн хэлэлцэх хугацаа нь таны хамгийн сүүлд төлбөр төлсөн огнооноос, аль эсвэл цагдаа, шүүх, холбогдох бусад байгууллагад өргөдөл, гомдол гаргаж байсан бол түүнийг шийдвэрлэсэн хугацаанаас хойш тоологдоно. Эдгээр огнооноос хойш 3 жилийн хугацаа өнгөрсөн бол нэхэмжлэгч нь хөөн хэлэлцэх хугацаа өнгөрсөн үндэслэлээр танаас дээрх төлбөрийг шаардах эрхгүй болж хувирна.

Хүү болон алдангийг хэрхэн тооцдог вэ?

Хүү болон алдангийг гэрээнд заасны дагуу тооцно. Харин хүүгээс анз тооцохгүй. /Иргэний хууль 222.6/

Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар суутган төлөгч болсон өдрийг хэзээнээс гэж тооцох вэ?

Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар суутган төлөгчөөр бүртгэгдэн гэрчилгээ авсан өдрөөс эхлэн албан ёсоор суутган төлөгч болно.

Нэмэгдсэн өртгийн албан татвар суутгах үүрэг үүсэх өдөр хэзээнээс вэ?

Хувь хүн, хуулийн этгээдийн Монгол Улсад импортоор оруулсан, эсхүл Монгол Улсаас экспортод гаргасан болон Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт борлуулсан бараа, ажил, үйлчилгээний үйл ажиллагаа эрхэлж, орлого олж байгаа бол борлуулалтын орлогын хэмжээ 50 сая ба түүнээс дээш төгрөгт хүрсэн өдрийг үүрэг үүсэх өдөр гэнэ.

Өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн үйлчлэх цаг хугацааны талаар мэдээлэл өгнө үү?

-2017 оны 6 дугаар сарын 30-ны өдрийн 24 цаг 00 минутаас өмнө 2002 оны 1 дүгээр сарын 3-ны өдөр баталсан Эрүүгийн хуульд заасан гэмт хэрэг үйлдсэн бол -2021 оны 6 дугаар сарын 24-нйи өдрийн 24 цаг 00 минутаас өмнө 2015 оны 12 дугаар сарын 3-ны өдөр баталсан Эрүүгийн хуульд заасан гэмт хэрэг үйлдсэн бол -2021 оны 6 дугаар сарын 24-ний өдрийн 24 цаг 00 минутаас өмнө Зөрчлийн тухай хуульд заасан зөрчил үйлдсэн иргэн, хуулийн этгээдэд хамаарахаар хуульчилсан.